Соңғы уақытта әлемде қызылша дерті белең алып, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы дабыл қағуда. Әсіресе балалар арасында кеңінен тараған бұл ауруды жұқтырған қазақстандықтардың да саны күн санап артуда. Осы орайда аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы Миржан Азербаевпен тілдесіп, өңірдегі эпидемиологиялық ахуалмен танысқан едік.

– Миржан Амангелдіұлы, елімізде қызылша ауруы өршіп жатқаны мәлім. Алып ауданымыздағы жағдай қалай?

– Өкінішке қарай, ауданымызда қызылшадан эпидемиологиялық жағдай тұрақсыз болып қалыптасып отыр. Атап айтсақ, ағымдағы жыл басынан қызылша жұқпасының зертханалық расталған 327 жағдайы тіркелді. 100 мың халық санына шаққандағы көрсеткіштері 114,1 құрады, оның ішінде 14 жасқа дейінгі балалар арасында 296 жағдай тіркелген. Яғни науқастардың 90 пайызы балалар.

Айта кетерлігі 2022 жылы қызылшамен ауырғандар болмаған.

– Нақты қай ауылдарда қызылшамен ауырғандар көптеп тіркелуде.

– Жоғарыда атағанымдай, 47 елді мекенде 327 адам қызылша жұқтырған. Оның ішінде Есік қаласы, Түрген, Өрікті, Бәйтерек, Бәйдібек би, Ават, Қазақстан, Жаңашар, Алмалы, Қаракемер, Еңбек ауылдарында науқастар көптеп тіркелуде. 

– Бұл аурудың өршу себебі неде?

– Жаңа оқу жылының басталуына байланысты балалардың арасындағы қарым-қатынастың көбеюі, мектеп жасына дейінгі балалардың балабақшаларға баруы қызылшарның өршуіне себеп болады. Сонымен қатар, қызылша жұқтырғандардың басым бөлігі, яғни 74 пайызы екпе алмағандар.

– Азаматтардың екпе алмауына не себеп?

– Вакцинация жасамағандардың нақты себептерін дөп басып айту қиын. Науқастардың ішінде егу жасына жетпегендер, медициналық көрсеткішке байланысты егілмегендер және екпеден өз еркімен бас тартқандар бар.

– Ең алдымен тұрғындар қызылша ауруы туралы нені білуі тиіс?

– Бірінші кезекте азаматтар жұқпаның алдын алу және сақтық шараларын білгені дұрыс. Қызылшаның алдын алудағы басты шарт – екпе алу. Ол үшін әрбір ата-ана баласының екпе алған, аламағанын анықтау қажет. Бүгінгі эпидемиологиялық жағдайдың тұрақсыз болып тұрған кезінде екпе алмаған балаларды көпшілік қатысатын түрлі іс-шараларға қатыстырудан, ойын-сауық, сауда орталықтарына баруын шектеген абзал.

Егер қызылшаның белгілері пайда болса дереу жедел жәрдем шақыртып немесе учаскелік дәрігерге хабарласу арқылы медициналық көмекке жүгіну қажет.

– Ауру белгілерін қалай анықтаймыз? Үй жағдайында ем алуға болады ма?

– Жоқ, қызылшамен ауырған науқасты бірден медициналық мекемеге апару қажет. Өз бетінше ем жасамау керек. Өйткені аурудың асқынулары өте қауіпті саналады. Науақтың жағдайының ауырлығына байланысты емдеу стационарлық немесе амбулаториялық жағдайда жүргізіледі. Науқастың ем жасау режимі дәрігердің шешіміне қарай тағайындалады.

Қызылшаның негізгі белгілері: бөртпенің пайда болуы, науқастың дене қызуының 38-40 градусқа дейін көтерілуі, бастың ауруы, әлсіздік, тәбеттің жоғалуы, құрғақ жөтел, мұрынның ылғалдануы, дауыстың отырып қалуы, көздің қызарып, жасаурауы, жарықтан қорқыныш.

Қызылша кезінде бөртпенің шығу ерекшелігі де бар, бастапқыда бөртпе бетте, құлақтың арты мен мойынға шықса, сонан соң барлық денеге тарайды.  Науқас айналасындағылар үшін денесіне бөртпе пайда болғанға дейін 4 күн, пайда болғаннан кейін 4 күн ішінде қауіпті саналады. Бөртпелер қызғылт түсті болады, олар үлкейіп бір-бірімен қосылып кету қасиетіне ие.

– Қызылша қалай жұғады?

– Қызылша ауа тамшылары арқылы, сөйлегенде, жөтелгенде, түшкіргенде таралатын, вирус шақыратын жоғары контагиозды, жұқпалы ауру. Жұқпаның жалғыз көзі – науқас адам.

Вирус қайнатқанда, дезинфекциялық заттар мен тікелей күн сәулесінің әсерінін тез тіршілігін жояды. Күннің суық мерзімінде тірішілік қабілеті ұзаққа сақталуы мүмкін.Қызылшаның жасырын (инкубациялық)  кезеңі 9-21 күнге дейін созылады.

– Биыл ауданымызда қанша балаға қызылшаға қарсы екпе жасалды?

– Қызылшаға қарсы вакцинаны биыл 1 жастағы 3694 бала, 6 жастағы 3844 бала қабылдаған. Екпе алғандар арасында егуден кейінгі жағымсыз көріністерге шағымданып, медициналық ұйымға қаралағандары болмады. 

Айта кетейік, 1 қарашада ҚР Бас мемлекеттік санитариялық дәрігерінің «Қызылшаға қарсы санитариялық-эпидемиялық және санитариялық-профилактикалық іс-шараларды жүргізу туралы» қаулысы қабылданды.     Қаулыға сәйкес, қызылшаға қарсы егу мәртебесіне қарамастан, 6 айдан бастап 10 ай 29 күнге дейінгі, 2 жастан бастап 4 жас 11 ай 29 күнге дейінгі балаларға, сондай-ақ қызылшаға қарсы профилактикалық иммундау жоқ медицина қызметкерлері мен денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлері   қызылшаға, қызамыққа және паротитке қарсы қосымша жаппай иммундау жүргізіледі.

– Қызылша науқастардың басқа дерттерін қоздырып жіберуі мүмкін бе?

– Әрине, қызылша қоздырғышы шақыратын асқынуларымен қауіпті. Атап айтсақ, ларингит (тамақтың қабынуы), отит (құлақтың қабынуы), трахеобронхит, стоматит (ауыздың шырышты қабатының қабынуы), қызылша энцефалиті (бас мидың қабынуы), менингит (ми қабыршығының қабынуы), өкпенің қабынуы (пневмония), энтероколит (ішек құрылысының қабынуы), жіті склерозды панэнцефалиті, полиневрит ауруларын қоздыруы мүмкін.

– Қызылшадан сақтану жолдары қандай?

– Қызылшаның алдын алудың ең тиімді және сенімді әдісі – вакцинация. ҚР Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес, қызылшаға қарсы жоспарлы егу бала-ның 12-15 айында және 6 жаста қайта жасалады. Қызылшаға қарсы вакцина сенімі иммунитет, ұзақ мерзімге қорғаныш қалыптастырады.

– Сұхбатыңызға рахмет.

Тілдескен С.НҰРАДИН.