Қазақ тілінің бір игерілмей де жүйеленбей келе жатқан саласы – кісі аттары, әкесінің аты мен шыққан тегі. Әсіресе, адамның қазақтың тегін жазуға келгенде әрізді жолмен жүріп, ат иесін, есім егесін әлекке салып қоямыз. «Тірі» мысалдар қажет болса, өтпелі кезеңде болған күлетін емес, күйінетін іске куә болып, араласуға осы істің шешімін табуға қол ұшын беруге тура келгенін жиырма жыл бұрын жазсам да қайта жазуға тура келіп тұрғанының себебі – сол жағдай тағы қайталанғандықтан. Сөз ретімен айтсам, алыс ауылдан келген ақ сақалды адамның алдыма келіп айтқан «Тегім - пәмелиям бұрмаланып тұр, түзетуге көмектес» деген арызы еді. Ол ақсақалдың тегі Сыдықбеков, әлде Сыдықбаев болар. Атын жазып, ол кісі тірі болса тағы да намысына тиіп қорламайын. Кеңес кезінде орыс шенеунік, әлде орыс тілді өзіміздің қазақ бауырымыз фамилиядағы «ы» әрпін «и» деп жазып берген. Бүгінгінің қызметкері «и» әрпін қазақшалағанда «і» болады деп өзінше топшылап кіші дәреттен бөлінетін сұйықтыққа айналдырып жіберген. Япырмау деймін-ау орыс алфавитінде бар «ы» әрпін аяды ма деймін сол алғашқы бүлдіргіш Кеңестік кеңсе қызметкері. Жуырда теледидардан Сидикова деген әйелдің фамилиясын көзім шалды. Енді бұл азаматшаның тегін қазақшалағанда «и»-дің орнына «ы» әрпін қойса екен деп тілейік.

Менің жақын туысқаным, замандасым Бекболаттың метрика - туу туралы куәлігіндегі тегі Ботақанов еді. 16 жасқа толып, төлқұжат алуға барған ауыл баласы Бекболатқа «Что такое «ботақан»? Нет у казахов такого слова!» деп фамилиясын Потока деп жазып беріпті ЗАГС (сол кездегі АХАЖ) қызметкері. Осы тегімен өмірден өтті Бекболат бауырым.

Көкшетаудағы туған жиен немереме әкесінің атын Русланқызы деп жазуға қарсылық көрсетіп, Руслановна деп орысшалапты ол қаладағы лауазымды қызметкер. Тағы да таңғалуға тура келді - түркі тектес әзірбайжандар Мирзаоғлы, тағы басқа «оғлылар» болып жазылып жатқанда, біздің қазақтың ұл-қызы «ұлы», «қызы» деген әкесінің атын айғақтайтын қосымшаға зар болғаны ма деп күйінесің.

Заңға бағынған халықпыз – біз қазақтар. Аты-жөнімізді, шыққан тегіміз бен әкеміздің атын,  ер адам немесе әйел жынысты екенімізді анықтайтын «ұлы», «қызы» деген сөздерді тайға таңба басқандай етіп жазып, сол шала сауаттылардың көз алдына іліп қою, тіпті сол құжаттандыру бағытындағы қызметкерлерді оқытып, емтиханнан - сынақтан өткізіп барып қызметке қабылдау да қолымыздан келмегені ме?

Мәселенің үлкені цифрландыру дәуіріндегі электрондық үкіметтің базасындағы (ақпараттық қор) тұрғындарымыздың аты-жөні орысша ыңғайдағы әріптермен жазбасаң, ешбір ақпарат, ешбір анықтама ала алмайсың. Салық, айыппұл тағы басқа төлемдер төлей алмайсың. Өзгенің басын ауырпай-ақ өз аты-жөнімнен мысал келтіре кетейін. Төлқұжаттағы атымды орысшалап 16 жасқа толғанда берілген кеңестік паспорт - төлқұжатта Хайрулла деп» Қ» - ның орнына «Х»  әрпін қойып, «о»-ның орнына «у» қойып берген күйімен орысшалап келе жатқан күйіміз бар. Күн сайын ондаған ақпарат қағазбен де, электронды поштамен де келіп жатады. Бәрі де орысша транскрипциямен қол қойып, тегі жазылған авторлардың аты-жөні. Қағазбаев болса, Кагазбаев деп төлқұжаттағы нұсқасымен береміз. Өйткені егер редакцияға түскен хат сыни мазмұнда болса мысалы, сол күйінде береміз. Егер тексеру-тергеу деген мәселе қозғалса, төлқұжаттағы әріптен бір әріп өзгеше болса заң бойынша автор ма, басқа ма терістеме беруді талап етуге құқылы.

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтар болсақ, аты-жөнімізді, ата-тегімізді жазуды бір ізге түсіріп заңдастыруды қолға алмасақ тұрғындарымызды алуан түрлі әлекке салып қоярымыз анық.

Хайрулла (куәлікте осылай жазылған)

Ахметжанов (қазақша да,

орысша да осылай бірдей жазылады – бұған да тәуба).