Осылай деген дана қазақ қай заманда болмасын жастарға зор үміт артып, игі істің бастауы ретінде қараған. Арыстандай айбатты, жолбарыстай қайратты, қырандай күшті қанатты жастарға сенім артқан Мағжан Жұмабаев та жаңашылдық пен адалдықтың негізі – жастар екендігін айтқан. Үш жүздің басын қосып, күллі қазақ халқын біріктірген Абылай хан: «Білекке сенген заманда ешкімге есе бермедік, білімге сенген заманда қапы қалып жүрмелік» – деген сөзінің өзі қазіргі заман жастарын білімге жетелеп тұрғандай. Қысқасы, жастар – қоғамның қозғаушы күші, елдің болашағы. Сондықтан, олардың білімді, білікті, адал әрі жауапты болуы – бүгінгі қазақ елі үшін аса маңызды. Осыны меңзеген Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев биылғы жылды «Жастар жылы» деп жариялады. Осы орайда, түрлі бағытта еңбек етіп жүрген жас майталмандарды сөзге тартқан болатынбыз. Жас мамандар өз саласындағы жетістіктерімен бөлісіп, кем-кетікке тоқталды.
Ұлан ОРАЗБАЙҰЛЫ, жас әнші, композитор:
«Не ексек, соны орамыз»
Елбасы Н.Назарбаев былтырғы жылғы Қазақстан халқына арнаған Жол-дауында 2019 жылды – Жастар жылы деп жария-лап, жастардың қазіргі қоғамдағы рөлі басым екендігін айқындап берді. Тұңғыш Президентіміздің бұл ұсынысы жастарға зор мүмкіндік беріп, өзімізді дәлелдеуге жол ашты. Өйткені, бүгінгі бала – ертеңгі дана және дара тұлға.
Жастар – қоғамның негізгі қозғаушы күші. Оларға қолдау көрсетіп, жағдай жасау – болашаққа құйылған инвестиция. Ол үшін, менің ойымша, жастардың құқықтары қорғалып, мемлекет тарапынан әлеуметтік, білім деңгейінің, денсаулығының жақсаруына көңіл бөлінсе.
Қазіргі таңда мен Қырбалтабай мәдениет үйінде көркемдік жетекші болып жұмыс жасаймын. Менің ойым-ша, бүгінгі таңда ауылдағы жастарды тәрбиелеп, өнерін шыңдайтын ол мәдениет үйлері. Ауылдағы өнер ордасы өнерлі жастардың дамуына үлкен үлес қосуда. Қырбалтабай мәдениет үйіндегі 7 үйірмеге 80 адам қатысады. Шәкірттеріміз әрбір өткізілген мәдени іс-шаралардың бәрін ұйымдастыруға атсалысып, өздерінің өнерімен тұрғындарды тамсандырып жүр. Сонымен қатар, түрлі деңгейдегі байқауларда бақ сынап, жүлдегер атануда. Аудандық облыстық байқауларда жүлделі орындарға ие болуда.
Бүгінгі күні ауылға жағдай жасалып, көңіл бөлінуде. Әсіресе, мәдениет саласы ешқашан назардан тыс қалған емес. Қырбалтабай ауылында «Ауылым алтын бесігім» атты концерт өтті. Әр ауылдың тарихы таңбаланған мәдени мұраларын танытып, ұлттар мен ұлыстардың ынтымақ-келісімдерін көрсете білуіне кеңінен жол ашты дәстүрлі шара. Қырбалтабай ауылдық округі осы күнге дейінгі жеткен жетістіктерін саралап, мерекелік шара аясында облыстан, ауданнан келген қонақтар мен ауыл тұрғындарына көрме ұсынды. Демек, ұлттық құндылықтарымызды ұлықтап, төл тарихымызды таразылап, дәстүрлі дала мәдениетін дәріптеу мақсатында ұйымдастырылған шара ауыл мәдентетінің дамуына аса көңіл бөлгендіктің көрінісі болды.
Мен қазіргі таңда мәдениет саласында еңбек етіп, қазақ өнеріне тамшыдай болса да өз үлесімді қосып келемін. Осы уақытқа дейін 10 шақты ән жазып, композиторлықпен айналысудамын. Ұлы Абай «Жақсы әнді тыңдасаң ой көзіңмен, өмір сәуле көрсетер судай тұнық...» – деп айтқандай, жаңа көзқараста өзімнің авторлық әндерім арқылы жастарға заман талабына сай құндылық сыйлауға тырысудамын. «Ғылыммен айналысамын деген адамның ақыл-ойы – айқын, ерік жігері – зор, тілек-мақасты – ақиқат пен адалдыққа қызмет етуге талап жолында болуы шарт. Жәй ләззат іздеу, кәсіпқұмарлыққа ұқсас әрекет онда болмасқа керек» – деген әл-Фарабидің сөзіне сүйенсек қазіргі таңда адамды жақсылыққа шақыру мақсатында еңбек етіп жүрген небір композитор, ақын, әншілер аз емес. Абайдың «Әннің де естісі бар, есері бар, тыңдаушының құлағын кесері бар...» немесе: «Құр айқай бақырған, құлаққа ән бе екен?», – деген өлең жолдарының қазіргі арзан, тез құлаққа жатталатын, мәні жоқ, мағынасы, ұйқасы жоқ әндердің бар екені айқын. Жас ақындар көненің көзін көрмей, қазақ ауыз әдебиетін, қазақ композиторларын зерттемей, ізденбегендіктен арзан туындылар халыққа ұсынылуда. Небір қалтасы қалың, бірақ музыкалық білімі жоқ қаншама азаматтар әнші атанып, жұлдыз болып жүр. Адамға туа біткен талант қана жеткіліксіз, үздіксіз алған білім мен тәжірибе ғана нағыз талантты шыңдап, өнерін өрге сүйрейді.
Бүгінгі күні қазақ өнеріне үлкен көңіл бөлініп, осы саладағы мәселелер шешіліп келе жатқандай. Жақында ғана тағайындалған ҚР Мәдениет және спорт министрі фонограммамен ән салып, өзін де, халықты да алдап жүрген «әншісымақтарға» тосқауыл болатын заң жобасын қабылдау керектігін ұсынған болатын. Бұл қазіргі қоғамға, әсіресе, жас-тар тәрбиесіне септігін тигізері сөзсіз. Егер осы заң қабылданып, көркемдік кеңес құрылса, жоғарыда атағанымыздай есер ән жастардың санасын уламас еді.
Қазіргідей, батыс стиліндегі ән шырқап, кәріс жігіттеріндей боянып, ер жігітке тән емес киімдермен киелі сахнаны ғана емес, жастарымыздың миын улап жүргендерге балаларымыз көп еліктейді. «Не ексең, соны орасың» – деген сөз бекер айтылмаса керек. Қазақ халқы ертеден елдің болашағын ұстар балаларға, оның тәрбиесіне үлкен көңіл бөлген. Ертеңгі күні қазақтың құндылығынан алыстаған бала, елдің патриоты болады дегенге сену қиын. Сондықтан, әр нәрсені талғаммен таңдап, жастарымызды дұрыс бағытта тәрбиелей білейік.
Марлен МҰРАТОВ, жас мемлекеттік қызметкер:
«Ел мүддесі жолындағы адал еңбек»
Адал ең-бек, жауап-кершілік, тазалық пен ұқыптылық, сыпайылық пен біліктілік, бұл – бүгінгі таңдағы мемлекеттік қызметшінің бет-бейнесі. Осындай қасиеттерді бойына жинаған адам ғана өзін толыққанды мемлекеттік қызметші деп санап, халыққа қызмет ете алады.
Бүгінде жастарымыздың басым көпшілігі мемлекеттік қызмет саласына ұмтылып, еліміздің дамуы жолында еңбек етуге талпынуда. Ол үшін, жас маманнан мемлекеттік қызмет – ең әуелі үлкен жауапкершілік, біліктілік пен үнемі шыңдалуды талап етеді.
Адам жеке тұлға ретінде өзін-өзі тұрақты жетілдіріп, алға ұмтылып отыруы қажет. Бұл ретте, қай салада еңбек етсек те, кейін соңында өзіміз ұялмайтындай, үлгі боларлық іс қалдырғанымыз жөн. Қазақта жиі айтылатын «наныңды адал тауып жеу» қағидасы осыған саяды.
Елімізде мемлекеттік қызмет саласына, әсіресе, көрсетілетін мемлекеттік қызметтің сапасына қатты көңіл бөлінеді. Өйткені, егеменді еліміз ТМД аумағында алғашқылардың бірі болып мемлекеттік қызмет туралы заңнама қабылдап, қызметтік мансап жүйесін енгізді, әкімшілік және саяси мемлекеттік қызметшілердің кадрлық резервін құрды. Қазақстанда бұрынғы кеңестік кеңістікте алғаш рет мемлекеттік қызметке конкурстық іріктеу енгізілуі, мемлекеттік лауазымдардың саяси және әкімшілік болып бөлініп, мемлекеттік қызметшілерді кәсібилендіру жөніндегі шаралар іске асырылды. Соның нәтижесінде, 2000 жылдардың басында-ақ Дүниежүзілік банк Қазақстанды ТМД және Шығыс Еуропа елдері арасында мемлекеттік қызмет саласындағы реформалардың көшбасшысы деп таныды. Тұңғыш Президентіміздің тапсырмасымен бір жүйеге келтіріліп, бір арнаға тоғыстырылған мемлекеттік қызмет саласының қызметкерлері әлі күнге ел мүддесі үшін еңбек етуде.
Мен мемлекеттік қызметке келмей тұрып, мемлекеттік қызметшілердің қызметін жиі сынайтынмын. Конструктивті сын бар жерде ілгерілеу, даму бар екенін жоққа шығармаймын. Бірақ мемлекеттік қызметке келіп, өзім сынап жүрген салаларда теориялық емес, практикалық мәселемен айналысу біраз мәселеге жаңаша қырдан қарау мүмкіндігін сыйлады. Пайдалы ойды, саналы сынды лайықты іспен ұштай білу – іскерліктің бір сипаты. «Ұлтқа қызмет ету – мінезден» деп ұлыла-рымыз айт-қандай,ел мүддесінің үдесінен шығуды ал-дымызға миссия ретінде қоя алсақ, әркім өзі қызмет етіп жүрген салада үздік, білікті маман болса, елдің де келешегі кемел болмақ. Бұл туралы Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметкерлерінің этикалық кодексінде белгіленген: «Мемлекеттік қызмет атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табылады және мемлекеттік қызметшілердің адамгершілігіне және моральдық-этикалық бейнесіне жоғары талаптар қойылады» – делінген. Жас мемлекеттік қызметкер ретінде өзіме артылатын жүк пен жауапкершіліктің жоғары екенін білемін. Осыған орай, бойымдағы бар білімім мен тәжірибемді пайдалана отырып, өз міндетімді адал, абыроймен атқаруға тырысамын. Себебі, Елбасы Н.Назарбаев 2019 жыл – «Жастар жылы» екендігін мәлімдеді, соның аясында ел болашағы – жастарды қолдау және олардың жан-жақты дамуына жағдай жасауымыз қажет. Өз елімнің гүлдену жолында қызмет ету мен үшін үлкен мақтаныш және абырой деп білемін. Мемлекеттік қызмет қашанда мінсіз болуы керек. Бір сөзбен айтқанда, билік пен қарапайым халық арасын жалғайтын алтын көпірге айналуы тиісті.
2011 жылы 21 шілдеде Елбасы-ның Жарлығымен Қазақстан Республи-касының мемлекеттік қызметі жаңа моделінің Тұжырымдамасы қабылданды. Аталмыш құжатта мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастырудың негізгі бағыттарын айқындап, оны рәсімдеуге және әрі қарай дамытуға бағытталған нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге негіз болды.
Бүгінде мемлекеттік саладағы мамандардың білім-біліктілігінен бұрын, адамгершілік асыл қасиет пен ананың сүтімен келетін тәлім-тәрбиені де талап етілетіндігі анық. Менің ойымша, мемлекеттік қызметші тек білімді ғана емес, жоғары моральдық жауапкершілік пен өз ісіне деген әділдік, адалдық, адамгершілік қасиеттері қағидаларды қатаң ұстанғанда ғана елдің ертеңі нұрлы болады.
Әлішер СЕЙТЕН, жас кәсіпкер, омарташы:
«Мақсатым – араның отандық жүйесін шығару»
Еліміз Тәуелсіздік алғалы бар-лық салалар дамудың са-ра жолына түсті. Түрлі жаңалықтар ашылып, жаңа техно-логиялар енгізілуде. Алайда, бал арасын өсіру Қазақстанда әлі күнге ескі әдіспен жүзеге асуда. Бал өндірумен айналысатын омарташылар болғанымен, аралар селекциясы тұралап қалған. Мен осы саланы қолға алып, еліміздегі бал арасының жаңа тізбегін шығаруды жоспарлап отырмын.
Омарташы – жаңашылдық пен ізденісті, еңбекті қажет ететін сала. Мен бұған Польша мемлекетінде білім алып жүргенде көз жеткіздім. Мектепті бітіріп, поляктардың еліне агробизнес саласы бойынша білім алуға аттандым. Түскен университетімде аталған мамандыққа студенттер жетіспегендіктен, омарташы мамандығына түстім. Айна-ламдағы студенттердің барлығы атақты омарташылардың балалары және осы салаға қызығып келгендіктен сабақты түсіну оларға қиынға соқпады. Алғашқы жылдары қиындықтар болғанын жасырмаймын. Алайда, кейіннен, қызығу-шылығым оянып, өндірістік тәжірибенің арқасында біршама нәрсені ойға түйдім. Атақты польшалық омарташылардан тәжірибе алып, осы саланың нағыз биззес екендігіне көз жеткіздім. Студент кезімнен бал арасымен айналыстым. 2 курсты бітіріп, Қазақстанға аналық араларды Польшадан әкеле бастадым. Жаз мезгілінде араларды өзім қарап, басқа уақыттарда көрші омарташыға тапсырып қойдым.
Польша мемлекетінде араны күтіп-бағу мен маркетинг дұрыс жолға қойылған. Ал еліміздегі омарташылық әлдеқайда артта қалған, әлі күнге ескі әдіспен жұмыс жүргізіледі. Қазіргі уақытта шет елдерде аралардың селекциясы үлкен сұранысқа ие. Себебі, жергілікті климатқа араларды төзімді етіп шығару керек. Мен осы бағытты польшалық Мария Гимбала атты селекционерден үйреніп, тәжірибе жинадым. Ол бүкіл Еуропаны аналық аралармен қаматамасыз етіп отыр. Өкінішке орай, Қазақстанда араның селекциясымен айналысатындар мүлдем жоқ десе де болады. Шымкент қаласында бір азамат селекциямен айналысуды жақында ғана қолға алды. Мен де осы бағытты ұстанып, аралардың селекциясын дамыту мақсатында сертификат алдым. Алайда, жер мәселесі үлкен қиындық туғызып отыр. Оқуымды аяқтап келген жылы Қазақстан ауылдық округінің әкімдігіне барып, жер сұраған едім. Бүгінгі таңда маған таулы аймақтан 30 гектарға жуық жер қажет. Ал қалған құрылғыларды Польшадан өз қаражатыма алып келемін.
«Аралардың селекциясы бізге не үшін қажет, олардың барлығы бірдей емес пе?» деген сұрақтарды жиі естимін. Бірақ, жан-жануардың тұқымы секілді, аралар да әтрүрлі болады және өздеріне тән қасиеттері бар. Айталық, «орталық еуропалық» аралар бір жерден бал немесе гүл тапса, сол жерге бара береді. Яғни, басқа бағытқа бұрылмайды, ізденбейді. Ал «кавказдық» аралар бал таппаса, бір-бірінен ұрлай бастайды. Өзімнің ұстап отырған «австриялық карника» аралары өте жуас болады, жергілікті аралар секілді көп шақпайды. Австриялықтар таулы жерде орналасқандықтан ауданымызбен климаты ұқсас. Сондықтан, аралар табиғатымызға тез үйреніп алады. Сонымен қатар, олар ерте көктемде жұмысын бастап кетеді. Сәйкесінше, маусымда бал мол болады. Және де ең маңыздысы, күн ыстық кезінде «австриялық карникалар» «украиналық карпаткалар» секілді омартаны тастап, қашып кетпейді. Осының барлығын зерттей келе, ара тұқымының қазақстандық жүйесін шығаруға бел будым. Жоғарыда аталған аралардың жақсы қасиеттерін қосып, климатымызға сәйкестендіріп будандастырсақ, мол өнім алатындығымызға күмән жоқ. Біздің округте барлығы жоңышқа отырғызады. Оның гүліне көптеген аралардың тілі жетпейді. Ал ең тиімді «австриялық карниканы» тілі ұзын кавказдық арамен будандастырсақ жоңышқаның өзінен бал өндіретін күнге жетер едік.
Қазірдің өзінде менде 65-70 омарта бар. Және оларды көшіретін павильон жұмыс жасайды. Аралардың барлығы Польшадан жеткізілген «австриялық карника» тұқымы.
Қазақстанда қазір араның селекциясымен айналысатын азаматтарға үлкен көмек беріледі мемлекет тарапынан. Қайтарымсыз субсидия ретінде 15 млн теңгеге дейін алуға болады. Ал селекционер атану үшін кемінде 20 гектар таулы аймақтан жер болуы керек. Ол жерге гүлдердің 7-ден көп түрін отырғызу міндетті және ең бастысы – селекциялық омарта.
Жергілікті әкімдік жоғарыда аталған жер мәселесінде қол ұшын берсе, келер жылдан бастап елімізде тұралап қалған аралардың селекиясын дамытуға өз үлесімді қосар едім.
Сардарбек НҰРАДИН.
