- +77277540900
- +77002724204
- enkaz.kz@gmail.com
- 040400, Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, Есік қаласы, Алматы көшесі, № 112.
Қолөнер – қастерлі кәсіп
Қолөнер – халықтың рухани байлығы. Әр халықтың салт-дәстүрінен, мәдениетінен хабар беретін қастерлі кәсіп. Бүгінгі таңда қазақтың да қолөнері жаңа бағытта жаңғырып, қарқынды дамып келеді. Халық өнерінің бай мұраларын сұрыптай отырып, заманымызға сай сапа, түр беру әдісімен оларды әрі қарай дамыту, кейінгі ұрпаққа меңгерту – игілікті іс.
Асысаға ауылындағы Т.Қабылов атындағы орта мектептің көркем еңбек пәнінің мұғалімі Гульзат Жумадилова қолөнермен 20 жылдан бері айналысып келеді. Гульзат Отарханқызы қолөнерді дамыту мақсатында бисермен, жүнмен, жіппен әртүрлі бұйымдар жасап, қалдық заттарды іске асыру, оқушыларды шығармашылыққа баулу, оларды қолөнерге бейімдеп үйретуде айтарлықтай жетістіктерге жетуде. Мәселен, аудандық «Eco book» экологиялық ғылыми жобасына қатысып, «Қалдық заттарға жаңа өмір сыйлау» тақыры-бында өткен жарыста шәкірттерімен жүлделі екінші орынды иеленді. Сондай-ақ, аудандық «Алтын қазына» шығармашылық қолөнер байқауында 3-дәрежелі дипломмен марапатталған. Шелектегі тарихи-өлкетану музейінде шәкірттерінің қол-өнер шеберлігін насихаттау мақсатында олардың еңбектері екі апта көрмеге қойылып, келушілердің көзайымы болды. Гульзат: «Қолөнер – өрісі биік, қастерлі кәсіп. Мен шебер, өнерлі, бес саусағынан өрнек өрілген Елдана Мұхаметжан, Аяла Әлнұрқызы, Әсем Жігітек, басқа да шәкірттеріммен мақтанамын», – дейді көзінен қуаныш нұры төгіліп. Айта берсе, мұндай жетістіктер жетерлік.
5 қаңтарда Алматы қаласында өткен «Шығыстың шеберлері» атты халықаралық қазақ-қырғыз симпозиумына қатысуға Гульзат Жумадилова да шақырылғанды. Қазақстан Республикасы мемлекеттік орталық музейі Қазақстан этно-дизайнерлері одағымен бірлесе отырып, кәсіби суретшілер, көркем еңбек пәнінің мұғалімдері мен этно-арт дизайнерлерінің халықаралық симпозиумында «Шығыстың шеберлері» атты кітаптың тұсауы кесілді. Қазақстан Республикасы мемлекеттік музейінің директоры Рашида Ерімқызы шараны салтанатты түрде ашып, қазақ-қырғыз қолөнер шеберлері, кәсіби суретшілер мен көркем еңбек пәні мұғалімдерінің арасындағы мәдени құндылықтарды насихаттап, креативті индустрияны дамыту және өзара тәжірибе алмасуда осындай басқосулардың маңызды екенін ерекше атап өтті.
Симпозиум аясында дефиле, шығармашылық туындылар көрмесі, шеберлік сабақтары ұйымдастырылып, оған Қазақ-стан мен Қырғызстаннан 100-ге жуық қолөнер шеберлері қатысты. Осы басқосуда жерлесіміз Гульзат Отарханқызы Қазақстан этно-дизайнерлер одағының мүшелігіне қабылданды. Халықаралық «Шығыстың шеберлері» атты қазақ-қырғыз кәсіби суретшілері, көркем еңбек пәнінің мұғалімдері мен этно-арт дизайнерлерінің симпозиумында «көрмедегі үздік туындысы үшін» дипломмен марапатталды.
«Қазақстан этно дизайнерлер одағы бүгінде ұлттық құндылықтарымызды дамытып, төл тарихымызды қайта жаңғыртуға бағытталған маңызды мәселелерді басшылыққа ала отырып, ауқымды жұмыстар атқаруда. Бабаларымыздың бізге қал-дырған құнды мұрасын әлемдік деңгейде дәріптеп, төл тарихымызды төрт құрлыққа таныту – басты міндетіміз» – деп, Қазақстан этно дизайнерлер одағының президенті Салтанат Жапарова симпозиумда алға қойған мақсатын жеткізді. Ал, Қазақстан суретшілер одағының мүшесі Нұрбатыр Болатбек «Шығыстың шеберлері» атты кітапқа кәсіби суретшілер, танымал таланттардың ғана емес, таланты оқушылар мен ұстаздардың да еңбектері енгізілгенін, бұл басқосудың басты мақсаты – қолөнердегі еңбекті шыңдау, бір-бірінен үйрену, жаңа технологияларды жаңа бағытпен үйрету екенін тілге тілек етті. Мұндай халықаралық симпозиумға қатысқан Гульзат Жумадилованың әлемдік деңгейде танылу жолындағы асар асуы әлі алда. Біз де сәттілік тілейміз.
Анарбек БЕРДІБАЕВ.
Үкімет басшысы тағайындалды
Осы аптада ҚР Президенті Қ.Тоқаевтың Жарлығымен Қазақстан үкіметі таратылып, премьер-министрдің міндетін уақытша Роман Скляр атқарған еді. Араға бірер күн салып, «AMANАT» партиясы ұсынған Олжас Бектеновтің кандидатурасын Президент қолдап, Мәжіліс мақұлдады.
Олжас Абайұлы 1980 жылы 13 желтоқсанда Алматы қаласында дүниеге келген. Қазақ мемлекеттік заң академиясын үздік бітірген. Мамандығы заңгер. 2002 жылдан бастап мемлекеттік қыз-меттегі О.Бектенов 2018-2019 жылдары ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары, 2019-2022 жылдары аталған агенттікте төрағаның бірінші орынбасары болған. 2022 жылдың ақпан айынан ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы қызметін атқарған. 2023 жыл-дың сәуірінен бүгінгі күнге дейін ҚР Президенті Әкімшілігінің басшысы қызметін атқарған.
– Менің кандидатурамды қолдағандарыңыз үшін шынайы ризашылығымды білдіремін. Өздеріңіз білетіндей, Мемлекет басшысы еліміздің эконо-микасының әлеуметтік саласын дамытуда бірқатар ауқымды тапсырмалар берді, олар мүлтіксіз орындалады. Ал жаңа экономикалық серпін беріп, шын мәнінде батыл әрі тиімді шаралар қабылдау қа-жет. Өнеркәсіп, мұнай және басқа да маңызды салалар сияқты салаларға баса назар аударылады.
Отандық өндірісті ынталандыруға бағытталған нақты шараларын да қабылданатын болады. Қазақстанда өндірілетін өнімнің үлесін арттыру қажет, біз офтейк жүйесін толық іске қосамыз. Біздің басты мақсат – ұлттық бизнесті қолдау. Ауыл шаруашылығының әлеуетін дұрыс пайдалану маңызды. Су ресурстары, энергия үнемдеу, көлік-логистикалық желі бойынша белсенді жұмыс істейтін боламыз.
Жасанды интеллект пен жаңа технологияларды қолда-нуды кеңейту. Заңның үстемдігін қамтамасыз ету шаралары мен халықты толғандыратын басқа да мәселелер үкіметтің үнемі назарында болады. Үкімет еліміздің игілігі үшін жұмыс іс-тейтін болады, – деді премьер-министр.
Сонымен қатар, министр-лер кабинеті қайта жасақталып, төрт жаңа министр қызметіне кіріссе, қалған ведомство басшылары қайта тағайындалды. Нұрлан Байбазаров премьер-министрдің орынбасары және ұлттық экономика министрі, Мәди Такиев қаржы министрі, Ақмарал Әлназарова денсаулық сақтау министрі, Шыңғыс Арынов төтенше жағдайлар министрі болып тағайындалды.
Асыл өнерді ардақтайық
Халықаралық зергерлер күніне орай Ақши ауылындағы Ұста Дәркембай атындағы облыстық қолөнер мұражайында «Зергерлік өнері – ұрпаққа мұра» атты іс-шара ұйымдастырылды. Сондай-ақ аталған шара аясында мектеп оқушыларының қатысуымен зергерлік бұйымдар жасау бойынша шеберлік сабақтар өткізіліп, қонақтар көрме тамашалады.
Ұлтымыздың асыл өнерін ардақтаған көрмеге ҚР Дизайнерлер одағының мүшелері, О.Таңсықбаев атындағы Алматы сәндік-қолданбалы өнер колледжінің ұстаздары Сейтмахан Оразалиев пен Аманқұл Исақов, ҚР Дизайнерлер одағының мүшесі, Т.Жүргенов атындағы өнер академиясының ұстазы Алтынбек Есенғазиев және өзге де зергерлер мен музей қызметкерлері және мектеп оқушылары қатысты.
Бүгінде Ұста Дәркембай атындағы облыстық қолөнер мұражайының 6 көрме залында екі жарым мыңнан астам экспонат қойылған.
Аталған көрмеге музей қорындағы жүздеген әшекейлер мен зергерлік бұй-ымдар, түрлі қолөнер туындыларынан құралған көптеген жәдігерлер келушілердің назарына ұсынылды. Қолөнер туындыларының жасалу жайын таныстырып, олар жайлы деректермен бөлісуге арналған жиында мұражай директоры Дәулет Шоқпаров көпшілікті айтулы шарамен құттықтады.
Зергерлік өнер қазақ халқының ұлттық мәдениеті тарихында ерекше орын алады. Онда халықтың дүниетанымы, талғамы, көркемдік және материалдық құндылықтарының деңгейі көрінеді. Көрмеде шеберлер түрлі зергерлік бұйымдардың жасалуы жайлы оқушылардың сауалдарына жауап берді. Ал мұражай директоры Дәулет Шоқпаров өткен жылдан бастап аймақ көлемінде ұлтымыздың қолөнерін ұлық-тайтын жаңа жобалардың қолға алынатынын жеткізді.
– Өткен жылы облысымызда республикалық қолөнерші-лер көрмесі өтіп, көптің қызығушылығын туғызды. Ал биыл елімізде V дүниежүзілік көшпенділер ойындары өтеді. Осы ауқымды шаралардың барлығы еліміздегі қолөнер саласын тың белеске көтереді деп сенемін, – дейді Дәулет Дәркембайұлы.
Зергерлердің сөзінше, сүйек пен ағаш ою, тері және қыш өнері секілді басқа да қолөнер бұйымдарынан гөрі алтын, күміс, қоладан жасалған заттарды ұзақ уақыт сақтауға болады. Сол себепті де біздер ерте заманнан бүгінге жеткен жақұт жәдігерлерге куә болып отырмыз. Зергерлік – атадан балаға немесе ұстаздан шәкіртке ауысып отыратын тылсым сыры бар, халықтың дәстүрлі дүниетанымымен, тарихи болмыс-бітімімен, салт-дәстүрімен байып отыратын қастерлі кәсіп.
– Ата-бабаларымыздың зергерлік бұйымдар мен әше-кейлерді қадірлеуі – үлкен дәстүр. Бүгінгі ұрпақ сол дәстүрді әрі қарай сабақтастырып, жал-ғастыруы тиіс. Бүгінгі көрмеде қойылған күмістен жасалған кісе белдік пен шолпының қол-данылуының тәрбиесі қандай терең. Ал, жүзіктердің өзі түр-түрге бөлініп, құдағи атанған ананы немесе құда түсіп, атастырылған қыздың қолына қарап, әшекейлерінен аңғара білген. Аталған құндылықтарды жоймай, қайта жаңғыртуымыз керек. Бүгінде жас ұрпақтың қазақтың зергерлік өнеріне деген қызығушылығы артып келеді. Тіпті біздің колледжіміз-ге шетелден келіп білім алатындар да аз емес. Зергерлік өнерді зердеге тоқимын деген жастарға қашан да есігіміз ашық, – дейді О.Таңсықбаев атындағы Алматы сәндік-қол-данбалы өнер колледжінің ұс-тазы Сейтмахан Оразалиев.
Аманқұл Исақов та өз кезегінде:
– Біздің бабаларымыз таби-ғаттың тылсым сырларын жете білген. Ғылымнан әсте кенде қалмаған. Сөзіміздің үлкен дәлелі – қазаққа тән зергерлік өнер. Бір ғана қазақ үйімізде қаншама озық ойлы, философиялық мән-мағынаға толы қолөнер туындылары жатыр. Бағзы заманда екінің бірінің бойында ұсталық қабілет болған деседі. Ал бүгінде бір ауылдан бір шебер таппайтын олқылығымызды түзеу қажет – дей келе қазақ қолөнерінің алыбы, өзінің ұстазы болған ұста Дәркембай Шоқпарұлының тек-ті өнерді тірілткен ұшан-теңіз еңбектеріне кеңінен тоқталып, мұражай ұжымына ақ тілегін арнады.
Шара соңында ұста Дәр-кембай Шоқпарұлының дарынды шәкірті Сайлау Ботабеков бастаған үздік зергерлерге арнайы алғыс хаттар мен сыйлықтар табысталды.
«Зердің жайын зергер білер, аңның жайын мерген білер» дегендей, қазақы ұлттық қолөнердің дәстүрлері уақыт ағысымен қайта жаңғырып, арадағы сабақтастықтың алтын арқауы үзілмесе екен деген тілектеміз.
Ринат НАРХАНОВ.
Ұрпақ ұстанымы – сапалы білім, саналы тәрбие, қажырлы еңбек
«Адамға ең бірінші білім емес тәрбие беру керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы». Иә, әлемнің екінші ұстазы әл-Фарабидің нақыл сөзі қай заманда болмасын өзектілігін жоғалтпақ емес. Сондықтан баланың бойына тәрбие мен білімді қатар сіңіріп, жастайынан еңбекке баулу аса маңызды. Өткен аптада осы мақсатта Есік қаласындағы Райымбек батыр атындағы орта мектеп базасында «Білім беру мекемелері жанынан органикалық тыңайтқыштарды өңдеуде оқу-тәжірибелік алаңдар ашудың педагогикалық мүмкіндіктері» тақырыбында республикалық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Конференцияға Алматы облысы білім басқармасының, аудан әкімдігінің, аудандық білім бөлімінің қызметкерлері, Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті, Қазақ Ұлттық аграрлық зерттеу университетінің профессорлары, педагогика және ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаттары, Ұлттық құндылықтар академиясының академиктері, «Qazaverm» тұтынушылар кооперативі мен «QazAGO» ЖШС оқу орталығының өкілдері, білім мекемелерінің басшылары, кәсіпкерлер, ғалымдар мен ұстаздар қатысты. Жиынды Райымбек батыр атындағы орта мектептің директоры Салтанат Турикбаева жүргізді.
Конференцияны «Жас дарын» Алматы облыстық дарынды балалар мен талантты жас-тарды анықтау және қолдау ғылыми-практикалық орталығының «Педагогикалық шеберлік» бөлімінің басшысы Қымбат Сулейменова ашып, айтулы шараның өзектілігін атап көрсетіп, конференция жұмысына сәттілік тіледі.
«Мектеп жанынан биогумус өндіруде оқу-тәжірибелік алаң ашудың болашағы» тақырыбында баяндама жасаған педагогика ғылымдарының кандидаты, Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетінің профессоры Бауыржан Сайдахметов ұлттық тәрбие жөнінде сөз қозғады.
– Бүгінгі таңда біздің алдымызда тұрған үлкен міндет – ұлт болмысының қағидаттарын орнықтыру, ұлт сапасын арттыруға атсалысу. Ол үшін балаларымызды ерте жастан еңбекке араластыруымыз қажет. Қазіргі уақытта оқушылар мектепте тек білім алуы керек деген қағидамен өмір сүріп жатырмыз. Ал оларды еңбек етуге үйрету тасада қалды. Жасыратыны жоқ, балаларымыз өздері отырған орындықтарын көтермейді. Оны істейтін мектепте техникалық қызметкерлер бар. Ал білім ордасынан тыс қоғамдық жұмыстар туралы мүлдем сөз қозғамай-ақ қояйық. Біз – аграрлы елміз. Еңбек – жетістікке жетудің басты алғышарты. Сондықтан, білім, тәрбие және еңбекті ұштастыра білуіміз қажет – дейді Бауыржан Сайдахметов. Сонымен қатар, органикалық тыңайтқыштардың артықшылықтарына тоқталып, елімізді табиғи таза өнімнің Отанына айналдыру үшін қазіргі жастарға органикалық тыңайтқыштардың қыр-сырын үйрету керектігін айтты.
Қоғам және ғылым қайраткері, техника ғылымдарының докторы, профессор, Ұлттық құндылықтар Академиясы-ның академигі Қажымұқан Арынов әлемдегі биогумус индустриясының дамуына тоқталды.
– Әлем елдері химиялық қоспасыз, табиғи таза өнімдерді тұтынғанды құп көреді. Бұл өз кезегінде органикалық тыңайтқыштарға деген сұраныстың артуына жол ашады. Еуропа елдері органикалық тыңайтқыштарды мемле-кеттік деңгейде өндіруді тоқтатып, оны өндіру үшін жекелеген кәсіпкерлерге жағдай жасауда. Тіпті, азаматтар өз ауласында тыңайтқыш жасап, саудалай алады. Біз де осындай мүмкіндіктерге жол ашуымыз қажет. Ол үшін бүгінгі жастарды алдымен еңбекке баулу қажет. Өркениетті елдерде балаларды білім мен еңбекке қатар баулиды. Бір ғана мысал, менің Францияда тұратын немерелерім оқудан тыс уақытта ешкі фермасына барып жұмыс жасайды. Оларға Сексеката тұқымын қалай баптау керектігін үйретіп, жем-шөбін әзірлетіп, қора тазалатады. Бұдан жаман болып жатқан француздарды көрмедім – дейді профессор.
Конференция барысында Қазақ Ұлттық аграрлық зерттеу университеті «Агрономия, селекция және биотехнология» кафедрасының профессоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты Мұхит Бекбауов «Бактериалды тыңайтқыштарды пайдаланудың болашағы» тақырыбында, педагогика ғылымдарының кандидаты, Абай атындағы ҚазҰПУ профессоры Мұхамедрахим Құрсабаев «Биогумус индустриясын дамытудағы Business-Model технологиялары туралы ақпарат» тақырыбында, «Қазақстан Республикасысы Ұлттық кооперативтер және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары қауымдастығы» Заңды тұлғалар бірлестігінің президенті Қазыбек Шайх «Ауыл балаларының soft skills дамуы» тақырыбында, «QazAGO» ЖШС оқу орталығының директоры Гүлзира Асамұратова «Органикалық қалдықтарды өңдеу арқылы вермикомпост өндіру оқыту курсын ұйымдастыру технологиясы» тақырыбында баяндама жасады.
Сонымен қатар, «Ecobook» экология-лық жобасы аясында биогумус өндіру арқылы оқушыларды кәсіптік білімге ерте жастан тәрбиелеу» тақырыбында баяндама жасаған О.Жандосов атын-дағы орта мектеп директоры Айжан Джамешева мектеп оқушыларының жеткен жетістіктеріне тоқталды. Сабақтан тыс уақытта органикалық тыңайтқыш өндірумен айналысатын оқушылар бүгінде жобаларын сәтті жүзеге асыруда. Сондай-ақ, конференцияға қатысу-шылар балалардың бастамаларына қолдау білдіріп, мамандар көмек көрсететін болды. Жиын барасында Алмалы ауылындағы И.Шорманов атындағы орта мектеп оқушылары да тыңайтқыш өндірумен айланысатынын ұстаздары мақтанышпен жеткізді.
Жарыссөзге шыққан Абай атындағы ҚазҰПУ Ардагерлер кеңесінің төрағасы, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Ұлттық құндылықтар академиясының академигі Берікжан Әлмұхамбетов балаларды ерте жастан еңбекке баулуды қолдайтынын жеткізіп, топыраққа тыңайтқыш, адамға тың айтқыш қажет екенін айтты. Аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Ермек Жакеев, ардагер ұстаз, қоғам қайраткері. Қазақстан халқы Ассамблеясы жанындағы Алматы облысы Аналар кеңесінің төрағасы, ҚР Білім беру ісінің үздігі Гүлнар Жошыбаева, Еңбекшіқазақ аудандық әдістемелік орталықтың бөлім басшысы Айжан Тортаева, «Qazverm» кооператив төрағасы Пернебек Тұлғанбаев осындай игі шаралардың оқушылар үшін берері мол екеніне тоқталып, конференцияда айтылған жобалар жүзеге асырылса деген ниетін білдірді.
Конференция соңында болашақтың тұтқасын ұстар жас буынға, яғни Райымбек батыр атындағы орта мектеп және О.Жандосов атындағы, И.Шорманов атындағы орта мектептердегі экоклубтарға аймақтандырылған қызыл шылаушындар табысталды.
Пленарлық бөлімнен соң мектеп жанындағы биогумус өңдеу оқу-тәжірибелік алаңының ашылу рәсімі өтті. Райымбек батыр атындағы орта мектептің экоклуб мүшелеріне «Qaz-AGO» ЖШС оқу орталығы табыстаған аймақтандырылған қызыл шылаушындар арнайы әзірленген алаңқайға жі-беріліп, оларды күту мен көбейтуге қатысты нұсқаулық берілді.
Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев Тамыз кеңесіндегі сөзінде: «Еліміздің жастары өзін жеке тұлға ретінде дамытумен қатар мемлекеттің өркендеуіне зор үлес қосуы қажет. Бұл – қазіргі білім және тәрбие беру үдерісінің алдында тұрған маңызды міндет. Отандық білім саласы туған жеріңе, қоршаған ортаңа, өз тарихыңа құрметпен қарауға тәрбиелеп, ұлттық құндылықтарды дәріптеуі тиіс» – деген еді. Білім мекемелері жанынан жас ұрпақты ерте жастан еңбекке баулуда қаржылық сауаттылығын арттыру, экологиялық және экономикалық тәрбие беру арқылы органикалық тыңайтқыштарды өңдеуде оқу-тәжірибелік алаңдар ашудың педагогикалық мүмкіндіктерін айқындауды мақсат тұтқан республикалық ғылыми-практикалық конференция Президент сөзін пысықтады. Жиында балаға білім берумен қатар, оның бойына ұлттық құндылықтарды сіңіріп, еңбекке баулу қажеттігі айтылды. Жиында талқыланған мәселелер мен ұсыныстар негізінде конференция қарары қабылданды.
С.НҰРАДИН.
Құрметті Еңбекшіқазақ ауданының тұрғындары мен қонақтары!
2023 жылы 170 жол-көлік оқиғасы орын алып, 219 адам зардап шекті, 62 адам қайтыс болды.
Осыған байланысты Алматы облысының прокуратурасы «Жол қозғалысы қауіпсіздігі» жобасын жүзеге асыруда.
Бұл жобаның мақсаты - жол-көлік оқиғаларының алдын алу, адамдардың өмірі мен денсаулығын сақтау, балаларды жол қозғалысы ережелеріне үйрету, жол-көлік оқиғаларына ықпал ететін факторларды анықтау және жою.
Осы жоба аясында прокуратура, полиция, әкімдік және басқа да мүдделі тұлғалардан мобильді топ құрылды.
Осылайша, осы жобаны жүзеге асыру нәтижелеріне қол жеткізу үшін Алматы облысының прокуратурасы жол қозғалысы ережелерін сақтауды, сондай-ақ жобамызды жүзеге асыруға қосылуды сұрайды.
Ол үшін 8-747-678-83-00 нөміріне жол белгілерінің, жарықтандырудың, бағдаршамның жоқтығы, қарды уақтылы тазаламау, сапасыз құрылыс, автожолдарға қызмет көрсету және жөндеу, жолда малдың болуы және т.б. туралы фото және бейне материалдарды жіберу қажет,.
Уважаемые жители и гости Енбекшиказахского района!
В 2023 году произошло 170 дорожно-транспортных происшествий, пострадало 219, погибло 62 человек.
В этой связи прокуратурой Алматинской области реализовывается проект «Безопастность дорожного движения».
Целью данного проекта является профилактика дорожно-транспортных происшествий, сохранение жизни и здоровья людей, обучение детей правилам дорожного движения, выявление и устранение факторов способствующих совершению дорожно-транспортных происшествий.
В рамках данного проекта была создана мобильная группа из числа сотрудников прокуратуры, полиции, акимата и других заинтересованных лиц.
Таким образом, для достижения результатов по реализации данного проекта прокуратура Алматинской области просит соблюдать правила дорожного движения, а также присоединиться к реализации нашего проекта.
Для этого нужно на номер 8-747-678-83-00 направлять фото и видео материалы об отсутствии дорожных знаков, освещений, светофоров, несвоевременной уборки снега, некачественного строительства, обслуживания и ремонта автодорог, нахождения скота на дороге.
Бірыңғай уақыт белдеуі белгіленеді
Көктемнің алғашқы күні, яғни 1 наурыздан бастап елімізде бірыңғай уақыт белдеуі белгіленеді.
«ҚР аумағында уақытты есептеу тәртібі туралы» Үкімет қаулысына өзгерістер енгізілді. Соған сәйкес, 2024 жылғы 1 наурызда сағат 00:00-ден бастап еліміздің барлық аймағында бірыңғай уақыт белдеуі болады. Осылайша, Қазақстан Республикасының барлық аумағында 5-ші уақыт белдеуі (UTC+5) қолданылады. Үкімет қаулысында: «Қазақстан Республикасының аумағындағы уақытты есептеу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 23 қарашадағы N1749 қаулысына енгізілген өзгертулерге сәйкес, «Астана, Алматы, қалаларының әкімдіктері, Шымкент, Ақмола, Алматы, Жамбыл, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Молтүстік Қазақстан, Түркістан, Шығыс Қазақстан және Абай, Жетісу, Ұлытау облыстарында 2024 жылғы 29 ақпаннан 1 наурызға қараған түні жергілікті уақытты 1 сағатқа артқа қоюы керек» – делінген. Айта кетейік, бүгінгі таңда елімізде UTC+5 және UTC+6 екі уақыт белдеуі қолданылады
ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕ
ТОО «Редакция газеты «Еңбекшіқазақ» – собственник газеты «Еңбекшіқазақ» (далее – Газета), а также сетевого издания mezet.kz (далее – Издание mezet.kz) в соответствии с Конституционным Законом РК «О выборах в Республике Казахстан» и Постановлением, а также кандидатов в депутаты областного и районного маслихатов, кандидатов в акимы районного, городского, сельских округов для участия в выборах, публикует сообщение о размере оплаты, об условиях и порядке предоставления печатных площадей в Газете, а также в сетевом Издании mezet.kz для размещения материалов предвыборной агитации.
Общие условия и порядок предоставления газетных
площадей Газетой, а также
Изданием mezet.kz
Газета, а также сетевое Издание mezet.kz предоставляют печатные площади для размещения агитационных печатных материалов.
Предоставление печатных площадей Газеты, а также Издания mezet.kz осуществляется на основании договора, заключенного между собственником Газеты, а также Издания mezet.kz и доверенным лицом политической партии, кандидата доверенного лица от одномандатного избирательного округа, а также кандидатов в депутаты мажилиса парламента РК, областного маслихата по одномандатным округам на предоставление печатной площади для размещения печатных агитационных материалов.
Форма договора и сопутствующих ему документов предоставляется при подаче письменного обращения. Для заключения такого договора доверенное лицо политической партии, выдвинувшей партийные списки, кандидата в депутаты в Мажилиса Парламенты РК, областного маслихата по одномандатному избирательному округу предоставляет собственнику Газеты, а также Издания mezet.kz письменное обращение с указанием и предоставлением следующей информации:
1) копия документа, подтверждающего выдвижение партийного списка;
2) копия документа, подтверждающего полномочия уполномоченного представителя политической партии;
3) содержание письменного обращения с указанием планируемого объема занимаемой площади, вида агитационных материалов;
4) расшифровка текста агитационного материала на бумажном (с подписью уполномоченного представителя на каждом предоставленном листе) и электронном носителях;
5) копия удостоверения личности уполномоченного представителя политической партии, подающего заявление кандидата в депутаты в Мажилис Парламента РК по одномандатному избирательному округу.
Письменные обращения принимаются Газетой, а также Изданием mezet.kz для кандидатов в Мажилис Парламента РК, областного маслихата а также для кандидатов в депутаты областного, районных маслихатов, кандидатов в акимы городского, сельских округов, принимаются по адресу: Алматинская область, Енбекшиказахский район, г.Есик, ул.Алматинская, 112, второй этаж.
Кандидат в депутаты областного, районного маслихатов (доверенное лицо) предоставляет ТОО «Редакция газеты «Еңбекшіқазақ» письменное обращение с указанием следующей информации:
– Ф.И.О. кандидата (доверенного лица), подающего обращение;
– удостоверение личности кандидата (доверенного лица);
– удостоверение кандидата (доверенного лица), выданное уполномоченным органом;
– содержание письменного обращения с указанием планируемого объема печатной площади и времени ее предоставления, вида агитационных материалов;
– подпись кандидата (доверенного лица).
К письменному обращению прилагаются:
– копия удостоверения кандидата;
– копия удостоверения личности кандидата (доверенного лица).
Публикации должны содержать информацию об их оплате, ответственных лицах за выпуск материалов, источниках финансирования, фамилию лица, предоставившего информацию.
Очередность размещения печатных материалов устанавливается Газетой, а также Изданием mezet.kz в порядке поступления письменных обращений. В случае одновременного поступления обращений от нескольких политических партий в тот же день Газетой, а также Изданием mezet.kz проводится жеребьевка. В жеребьевке участвуют уполномоченные представители политических партий, оспаривающие очередность размещения печатных материалов, и представитель СМИ в качестве независимой стороны спора. Каждому уполномоченному лицу политической партии предлагается выбрать по одному запечатанному конверту, в котором находится вложение с указанием даты размещения печатного материала. Количество конвертов равно количеству участников спора. По окончании жеребьевки участники спора и представитель СМИ подписывают протокол жеребьевки. Результаты жеребьевки (копия протокола) предоставляются в соответствующую избирательную комиссию.
Порядок предоставления
агитационных печатных
материалов
Агитационные печатные материалы предоставляются Газете, а также Изданию mezet.kz в виде модулей или статей не позже чем за 3 (три) календарных дня до даты выхода Газеты, а также Издания mezet.kz.
Газета, а также Издание mezet.kz вправе отказать в размещении агитационных печатных материалов в случае, если усмотрит в них провозглашение идей насильственного изменения конституционного строя, нарушения целостности республики, подрыва безопасности государства, разжигания социальной, расовой, национальной, религиозной, сословной и родовой розни, культ жестокости и насилия, а также создание не предусмотренных законодательством военизированных формирований и на иных основаниях, предусмотренных законодательством.
Газета, а также Издание mezet.kz вправе отказать в размещении агитационных печатных материалов в случае наличия в них информации, способной нанести ущерб чести, достоинству или деловой репутации политических партий, кандидатов.
Условия и порядок предоставления печатных площадей, указанные в настоящем сообщении, могут корректироваться в соответствии с требованиями уполномоченных органов.
Размер и порядок оплаты печатных площадей Газеты, а также Издания mezet.kz
Стоимость печатных площадей для размещения агитационных материалов составляет:
– 200 тенге за 1 кв. см размещения модуля на страницах с журналистскими публикациями;
– 200 тенге за 1 кв. см размещения статьи на страницах с журналистскими публикациями;
Для кандидатов в депутаты областного маслихата – 200 тенге за 1 кв. см.
Для кандидатов в депутаты районного маслихата – 200 тенге за 1 кв. см.
Для кандидатов в акимы районного, городского, сельокругов – 200 тг. за 1 кв. см.
А так же за публикацию всех предвыборных, послевыборных официальных материалов – 200 тг. за 1 кв. см.
Стоимость публикации в сетевом Издании mezet.kz – 50.000 тенге а так же за публикацию журналистского материала о кандидатах - 50.000 тенге.
Оплата осуществляется на основании счета, выставленного Газетой, а также Изданием mezet.kz в течение 3 (трех) банковских дней от даты выставления такого счета. Оплата осуществляется на банковские реквизиты ТОО «Редакция газеты «Еңбекшіқазақ», указанные в соответствующем договоре о предоставлении печатных площадей Газеты, а также Издания mezet.kz либо в счете.
АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА
«Еңбекшіқазақ» газетінің (бұдан әрі газет) және mezet.kz желілік басылымының (интернет портал) меншік иесі «ТОО «Редакция газеты «Еңбекшіқазақ» Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Сайлау туралы» Конституциялық Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісіне депутаттыққа сайлауға қатысу үшін партиялық тізімдер ұсынған және тіркелген Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісіне депутаттыққа үміткерлерді бір мандаттық аумақтық сайлау округтерінде тіркелген Парламент Мәжілісіне үміткерлердің, облыстық, аудандық мәслихаттар депутаттығынан үміткерлердің аудандық, қалалық, ауылдық округтер әкімдігіне үміткерлердің сайлауалды үгіт материалдарын орналастыру үшін басылым және интернет портал алаңдарын беру шарттары мен тәртібі жөнінде, төлем мөлшері туралы хабарландырады.
Газеттің басылым
алаңдарын берудің жалпы шарттары мен тәртібі
Газет және интернет портал үгіттік баспа материалдарын орналастыру үшін басылым алаңдарын береді. Газет пен интернет порталдан басылым алаңдарын беру газет пен интернет порталдың меншік иесі мен барлық деңгейдегі сайланбалы органдарға (немесе аудандық, қалалық, ауылдық округтерінің әкімдігіне) үміткерлер үгіттік баспа материалдарын орналастыруға ар-налған басылым алаңын беруге жасалған келісімшарт негізінде жүзеге асырылады. Келісімшарттың формасы мен тиісті құжаттар жазбаша өтініш тапсырылған кезде қоса беріледі.
Мұндай келісімшарт жасау үшін саяси партиялардың бірмандатты округте тіркелген үміткерлер сенімді өкілдері газет пен интернет порталдың меншік иесіне келесі ақпараттарды көрсете отырып, жазбаша өтінішпен шығады:
партиялық тізімді ұсынғанын дәлел-дейтін құжаттың көшірмесі;
саяси партияның уәкілетті өкілінің құзы-ретін дәлелдейтін құжаттың көшірмесі;
үгіттік материалдардың түрі, алатын алаңының жоспарланған көлемі көрсе-тілген жазбаша өтініш мазмұны;
қағаз (уәкілетті өкілдің көрсетілген әр парақтағы қойылған қолымен) және электронды тасымалдаушыдағы үгіттік материалдың мәтініне түсіндірме;
өтініш беруші саяси партияның, бір-мандаттық сайлау округінен депутаттыққа кандидаттың уәкілетті өкілінің жекебас куәлігінің көшірмесі.
Газет пен интернет порталға жазбаша өтініш осы ақпараттық хабарлама негізінде Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, Есік қаласы, Алматы көшесі, № 112-үй, 2-қабат мекенжайы бойынша қабылданады.
Жарияланымдарда ақпаратты берген тұлғаның тегі, қаржыландыру көздері, материалды шығаруға жауапты тұлғалар, олардың төленуі туралы ақпараттар болуы тиіс. Облыстық, аудандық мәслихаттар-дың депутаттығынан, қала, ауыл округтері әкімдігіне үміткерлер (сенімді өкілдері) газеттің меншік иесіне келесі ақпараттар көрсетілген жазбаша өтініш тапсырады: 1) өтініш беруші үміткердің (сенімді өкілдің) тегі, аты-жөні; 2) үміт-кердің (сенімді өкілдің) жекебас куәлігі; 3) уәкілетті органмен берілген үміт-керлік (сенімді өкілдік) куәлігі; 4) үгіт-насихаттық материалдардың түрі, оны жариялаудың уақыты мен баспа алаңының жоспарланған көлемі көрсетілген жазбаша өтініш мазмұны; 5) үміткердің (сенімді өкілдің) қолтаңбасы. Үміткер куәлігінің көшірмесі мен үміткердің (сенімді өкілдің) жекебас куәлігінің көшірмесі қоса беріледі. Баспалық материалдарды орналастырудың кезектілігін жазбаша өтініштердің келіп түсу реттілігіне байланысты газет пен интернет портал белгілейді. Бірнеше саяси партия атынан, бірмандаттық округ үміткерлерінен жазылған өтініштер бір мезетте түскен жағдайда газет пен интернет портал тарапынан дәл сол күні жеребе өткізіледі. Жеребеге баспалық материалдарды орналастыру кезектілігіне таласушы саяси партиялардың уәкілетті өкілдері мен таластың тәуелсіз тарабы ретінде БАҚ өкілі қатысады. Саяси партиялардың әрбір уәкілетті өкіліне ішінде баспалық материалдарды орналастырудың мерзімі көрсетілген, мөрленген конвертті таңдау ұсынылады. Конверттер саны таласқа қатысушылардың санымен тең болады. Жеребе аяқталғаннан кейін таласқа қатысушылар мен БАҚ өкілі жеребе хаттамасына қолдарын қояды. Жеребе нәтижесі (хаттаманың көшірмесі) тиісті сайлау комиссиясына тапсырылады.
Үгіттік баспа материалдарын берудің тәртібі
Газетке үгіттік баспа материалдары газет жарық көретін датаға кемінде 3 (үш) күнтізбелік күн қалғанға дейін модульдер немесе мақалалар түрінде тапсырылуы тиіс. Ал интернет порталға үгіттік баспа материалдарын күнбе-күн тапсыруға болады. Газет пен интернет портал материалдарда конституциялық құрылымды күштеп өзгертуге, республиканың тұтастығын бұзуға, мемлекеттің қауіпсіздігін бүлдіруге, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, таптық және рулық алауыздық тудыруға, сондай-ақ заңмен қарастырылмаған және заңмен қарастырылған, тағы басқа да негіздерде әскерилендірілген құрылымдар құру идеялары көрініс берген жағдайда үгіттік баспа материалдарын орналастырудан бас тартуға құқылы. Газет пен интернет портал саяси партиялардың абыройы мен қадір-қасиетіне немесе іскерлік беделіне нұқсан келтіретін ақпараттар болған жағдайда үгіттік баспа материалдарын орналастырудан бас тартуға құқылы. Осы ақпараттық хабарламада көрсетілген басылым алаңдарын берудің шарттары мен тәртібі уәкілетті органдардың талабына сай түзетілуі мүмкін.
ГАЗЕТ ПЕН ИНТЕРНЕТ ПОРТАЛДЫҢ БАСЫЛЫМ АЛАҢДАРЫН ТӨЛЕУДІҢ ТӘРТІБІ МЕН МӨЛШЕРІ
Үгіттік материалдарды орналастыруға арналған басылым алаңдарының газеттегі бағасы:
– Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттығынан үміткерлер үшін журналистік мақалалар жарияланған беттерге модуль орналас-тырудың 1 шаршы см. үшін 200 теңге;
– облыстық мәслихаттың депутаттығынан үміткерлер үшін журналистік мақалалар жарияланған беттерге модуль орналас-тырудың 1 шаршы см. үшін 200 теңге;
– аудандық, қалалық мәслихаттың депутаттығынан үміткерлер үшін журналистік мақалалар жарияланған беттерге модуль орналастырудың 1 шаршы см. үшін 200 теңге;
Аудандық, қалалық, ауылдық округтер әкімдігіне үміткерлер үшін – 200 теңге. Сонымен қатар барлық сайлауларға қатысты ресми жарияланымдар орналастыру бағасы шаршы сантиметрі үшін – 200 теңге.
mezet.kz желілік басылымында орналастырылған үгіттік модуль үшін 50000 теңге. Сонымен қатар, кандидаттар туралы жазылған журналистік материал үшін – 50000 тг.
Төлем серіктестік берген есепшот негізінде сол есепшот берілген күннен басталатын 3 (үш) банк күні ішінде жүргізі-леді. Төлем газеттің басылым алаңын беру жөніндегі тиісті келісімшартта немесе есепшотта көрсетілген серіктестің банктік реквизиттеріне төленеді.
Аудандық аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы Ержан ӘМІРДЕНОВ: Сайлау – демократияның алғышарты
Сайлау – демократиялық қоғамның негізі іспеттес, сондықтан елімізде жергілікті жұртшылықпен тікелей жұмыс жасайтын ауыл әкімдерін, үкіметтің жұмысын тезге салатын Мәжіліс, барлық деңгейдегі мәслихат депутаттарын, Мемлекет басшысын халық сайлайды. «Жаңа Қазақстанға» бет бұрған мемлекетімізде алдағы уақытта барлық деңгейдегі әкімдер сайлауға түсіп, халықтың сеніміне ие болғандар өңірге басшы болып тағайындалады. Осы орайда, дүниежүзілік сайлау күні қарсаңында аудандық аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы
Ержан Әмірденовпен аз-кем сұхбаттасқан едік.
– Ержан Әмірденұлы, алдымен дүниежүзілік сайлау күнін атап өтудің тарихына тоқталып өтсеңіз.
– Жыл сайын ақпанның алғашқы бейсенбісінде бар-лық елдерде 2005 жылы Будапештте сайлау органдарының кәсіби мерекесі ретінде қабылданған дүние-жүзілік сайлау күні аталып өтеді. Дүниежүзілік сайлау күнін атап өту дәстүрі Еуропа елдерінің сайлауын ұйымдастырушылар қауымдастығымен басталған, ал Қазақстан Республикасы оның толық құқылы мүшесі болып табылады.
Дүниежүзілік сайлау күнін атап өту арқылы қоғам санасында демократияландыру процесін жүйелеу, сайлау процесіндегі жетістіктер туралы халықты хабардар ету және сайлаушылар арасында демократиялық құн-дылықтарға бейімділікті қалыптастыру қажет.
– Сайлау өткізудің негізгі ұстанымдары қандай?
– Сайлау халықтық егемендікті іске асырудың, қоғамдық пікірді қалыптастыру мен білдірудің, мемлекеттік тетіктің жұмыс істеуінің тұрақтылығы мен тиімділігін қамтамасыз етудің негізгі құралы болып табылады. Біздің еліміздегі сайлау Республика азаматының сайлау және сайлану құқығын еркін жүзеге асыруы арқылы жүзеге асырылады. Азаматтар сайлауда 18 жасқа толғаннан кейін, шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге де мән-жайларға қарамастан дауыс беруге қатысады. Негізгі сайлау құқығына жасырын дауыс беру арқылы тең, тікелей және жанама сайлау құқықтары, дауыс беру құпиясы кіреді.
– Аудан аумағына оралсақ, аумақтық сайлау комиссияларының құрамы жөнінде айтып өтсеңіз.
– Еңбекшіқазақ ауданында 1 аудандық аумақтық сайлау комиссиясы жұмыс істейді, оның 7 мүшесі бар. 3 адам тұрақты жұмыс істейді. Сонымен қатар, 117 учаскелік сайлау комиссиялары жұмыс жасайды, оның 3-еуі жабық түрде жұмыс істейді. Олар уақытша ұстау изоляторында және Қаракемердегі 6654 әскери бөлімінде орналасқан. 28 округтік сайлау учаскесі және 3 облыстық округтік сайлау учаскесі бар. Жалпы аудан бойынша комиссия мүшелерінің саны 999 адам.
– Ауданда дауыс беруге құқылы қанша адам бар және сайлауға қатысу көрсеткіші қандай?
– Бүгінгі таңда Еңбекшіқазақ ауданында 183 931 сайлаушы тіркелген. Қатысу көрсеткіші жыл санап артып келеді, себебі, жыл өткен сайын аудан азаматтарының саяси көзқарасы қалыптасып, мемлекеттің ісіне белсене араласуда. Былтырғы 19 наурызда өткен Мәжіліс және барлық деңгейдегі мәслихат депутаттарын сайлауға жо-ғарыда аталған дауыс беру-шілердің 59 пайызы қатысты.
– Аудан әкімдерін қашан сайлаймыз?
– Былтыр Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, пилоттық режимде еліміздегі бірқатар аудандарда әкім сайлауы өтті және өз жемісін берді. Алматы облысында Жамбыл және Балқаш аудандарының тұрғындары әкімдерін сайлады. Жалпылама аудан әкімдерін сайлау келер жылы, яғни 2025 жылы өтеді.
– Биыл қай округтерде әкім сайлауы өтеді?
– 3 наурызда Шелек және Түрген ауылдық округтерінің әкімдерін сайлау өтеді. Қазіргі уақытта дайындық жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар, биыл Есік қаласының тұрғындары әкімдерін сайлайды.
– Уақыт бөліп, сұхбат бергеніңізге рахмет.
Тілдескен С.НҰРАДИН.
Толығырақ ...
Уважаемые жители и гости Алматинской области!
Уважаемые жители и гости Алматинской области!
В стране участились случаи незаконного перекрытия дорог и участия в несанкционированных митингах.
К примеру, 17 декабря 2023 года на территории Енбекшиказахского района жители дачного массива перекрыли трассу «Есик-Саймасай», тем самым совершили административное правонарушение, предусмотренное частью 1 статьи 614 Кодекса Республики Казахстан об Административных правонарушениях.
За совершение вышеуказанного правонарушения десять человек были привлечены к административной ответственности по части 1 статьи 614 Кодекса Республики Казахстан об Административных правонарушениях.
Кроме того, за организацию и проведение собраний в нарушение порядка, установленного законодательством РК, суд признал виновным трех жителей Енбекшиказахского района и назначил наказание в виде Административного ареста сроком от 8 до 9 суток.
Обращаем внимание, что данный порядок регламентирован Законом «О порядке организации и проведения мирных собраний в Республике Казахстан».
На основании изложенного, а также в целях обеспечения законности, общественной безопасности, предупреждения правонарушений, защиты прав и свобод человека и гражданина, призываем неукоснительно соблюдать нормы действующего законодательства, не поддаваться на провокации и воздерживаться от организации и участия в незаконных акциях, публичных призывов к ним.
Прокуратура Алматинской области предупреждает что за неисполнение требований сотрудников правоохранительных органов предусмотрена уголовная и административная ответственность.
Правоохранительные органы будут пресекать любые правонарушения, посягающие на установленный правопорядок и принимать все предусмотренные законом меры к виновным лицам.
Құрметті Алматы облысының тұрғындары мен қонақтары!
Елімізде жолдардың заңсыз жабылуы және рұқсат етілмеген митингілерге қатысу жағдайлары жиілеп (көбейіп) кетті.
Мысалы, 2023 жылғы 17 желтоқсанда Еңбекшіқазақ ауданының аумағында саяжай алабының тұрғындары "Есік-Саймасай" трассасын жауып, сол арқылы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 614-бабының 1-бөлігінде көзделген әкімшілік құқық бұзушылық жасады.
Жоғарыда аталған құқық бұзушылық жасағаны үшін он адам Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 614-бабының 1-бөлігі бойынша әкімшілік жауаптылыққа тартылды.
Бұдан басқа, ҚР заңнамасында белгіленген тәртіпті бұза отырып, жиналыстарды ұйымдастырғаны және өткізгені үшін сот Еңбекшіқазақ ауданының үш тұрғынын кінәлі деп танып, 8-ден 9 тәулікке дейінгі мерзімге әкімшілік қамауға алу түріндегі жазаны тағайындады.
Бұл тәртіп "Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы" Заңмен регламенттелгеніне назар аударамыз.
Баяндалғанның негізінде, сондай-ақ заңдылықты, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, құқық бұзушылықтардың алдын алу, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мақсатында қолданыстағы заңнама нормаларын мүлтіксіз сақтауға, арандатушылыққа берілмеуге және заңсыз акцияларды, оларға жария шақыруларды ұйымдастырудан және оларға қатысудан бас тартуға шақырамыз.
Алматы облысының прокуратурасы Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің талаптарын орындамағаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік қарастырылғанын ескертеді.
Құқық қорғау органдары белгіленген құқықтық тәртіпке қол сұғатын кез келген құқық бұзушылықтардың жолын кесетін және кінәлі адамдарға заңда көзделген барлық шараларды қабылдайтын болады.
AMANAT: Еңбекшіқазақ аудандық мәслихат депутаты Багдат Рахимов есеп берді
Еңбекшіқазақ аудандық мәслихат депутаты, аудандық мәслихаттағы «AMANAT» партиясы депутаттық фракциясының мүшесі Багдат Рахимов БАҚ өкілдеріне депутаттық мандатын алған кезеңнен бастап атқарған жұмыстары жөнінде брифинг өткізді.
Өз кезегінде халық қалаулысы брифингтің негізгі мақсатына тоқталып, фракция мүшелерінң алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі сайлауалды бағдарламаның орындалу барысына тоқталды.
2023 жылда партияның «Халықпен бірге!» сайлауалды бағдарламасының жол картасы бойынша ауданда 3 мыңнан астам адам жұмыспен қамтылды. Үшауысымды мектептердің мәселесін жою үшін 1500 орындықты мектеп ашылды. Тәртіп сақшыларына арналған тұрғын үймен біріктірілген полиция учаскесі 7 елдімекенде қолданысқа берілді. 148 бейне бақылау орнатылды. 6 ауылда фелдчерлік-амбулаториялық пункт ашылды. 97,3 км су құбыры жүргізіліп, 389,9 км автомобиль жолдарына күрделі жөңдеу жүргізілді. Жалпы, биылғы жылға жоспарланған 50 шараның 34 орындалды, яғни 68%.
Сонымен қатар «Ауыл аманаты» жобасы бойынша ауданда барлық ауылдық округтен 417 азамат қатысуда, оның 167 азаматың құжаттары мақұлданып, бүгінгі күнге ауыл тұрғындарына 516 млн теңгеден аса сомада 79 шағын несие берілді.
«Жер аманаты» жобасы аясында ауданда жыл басынан бері жалпы көлемі 44 мың гектар жер мемлекет меншігіне қайтарылды. деп атап өтті Багдат Рахимов.
Мұнан соң мәслихат депутаты қоғамдық қабылдау жұмыстары барысында оң шешімін тапқан мәселелерге тоқталып, сондай-ақ үгіт-насихат кезеңінде жергілікті сайлаушылардан келіп түскен талап-тілектердің орындалуы жайында айтып берді.
Айта кетейік, алдағы уақытта фракция мүшелері ай сайын брифингке қатысып, атқарылған жұмыстар жөнінде баяндап, журналистердің сауалдарына жауап беретін болады.
Қазақтың хас батыры – Ер Шағаман
Халқымызда «Жеті атасын білмеген жетесіз», «Түбін білмеген түгін де білмейді» деген қанатты сөздер бар. Арғы ата-бабаларымыздың мүрделерінің мәңгі қайда мекен еткенін білу – соңында қалған ұрпақтарының борышы. Мейлі ол ақын, мейлі ол батыр болсын, тіпті қарапайым малын бағып, шаруасын жайлап өткен малшы болсын, аталарымыздың басына белгі қойып, тағзым етіп тұруға міндеттіміз.
Қазақ батыры қашан да қазақ жерінің қорғаушысы ғана емес, елдік пен рухтың жанашырлары да бола білген. Ұлттың болашағын, келер ұрпағын, бізді қорғады. Сан тараптан сұқтанған жат жұртқа атамекеннің қарыс қадамын да бермей, ұрпағына мирас етті. Ел тағдырын бәрінен биік қойған, ұлттың тұтастығын, жерінің бүтіндігін мұрат еткен қазақ батырлары қазақ тари-хының әр белесінде тұлғалық деңгейге көтеріліп отырған. Яғни, олар ұлттық тұлға болған. Осы ұлттық тұлға тұғырына көтеріліп, аты аңызға айналған, тарихта есімдері қалған сан мыңдаған батырлар бар. Талай жаугершілікті бастан кешіп, ұшқан құстың қанаты талатын қазіргі кең байтақ өлкемізді, атамекен жерімізді ұлы жорықтарда батыр бабаларымыз білегінің күшімен, найзасының ұшымен қорғап, бізге аманаттап қалдырды. Осы еңбегі үшін халық биікке көтерген, ардақтап, аттарын аңызға айналдырған батырлардың ішінде, әсіресе, Шағаман батыр есімі айрықша жарқырап көрінеді. Шағаман батырдың ел тағдырындағы тарихи орны мен ол жасаған ерлік жорықтарының мәні мен маңызы да бірнеше ғасырлар бойында ел жадынан бір сәтке де ұмыт қалған емес.
Шағаман батыр 1704-1752 жылдар аралығында өмір сүрді. Албаннан тараған даңқты, ержүрек батыр. Қазақ шежіресі бойынша, Албан руы үлкен екі тармақ: Шыбыл мен Сарыға бөлінеді. Шыбыл өз кезегінде екі ата: Қызылбөрік (шын аты Бөтей), Қоңырбөрікке (шын аты Өтей) бөлінеді. Кызылбөріктің екі ұлы: Молболды және Жолболды. Мол-болдыдан Тотас пен Есен. Тотастан Торғай мен Байназар. Есеннің бес ұлы бар: Базаркелді, Қазымбет, Еламан, Құланаян, Марша. Еламанның бес ұлы бар Қонақбай, Шағаман, Сапы, Шоқай, Найманбай. Шағаманнан Бисары, Атымтай, Майрық, Арыстанбай ұлдары бар.
Шағаман атамыздың жатқан жерін білу мақсатында біздің іздеу жұмыста-рын жүргізуімізге де бірталай уақыт кетті деуге болады. 2005 жылы Төкен Ұзақұлы ағамыз Астанадан іссапардан келе жатқанда бір ауылдың тұсында «Шағаман» деп жазылып тұрған тақтайша белгіні көреді. Бұған қайран қалған ағамыз 3 шақырым жерде орналасқан ауылға ат басын бұрып, ауылдың көнекөз қарияларымен кезде-сіп, жөн сұрайды. Қариялардың айтуы бойынша Шағаман батыр осы өңірді Жоңғарлардан қорғаған. Сол кездегі ауыл әкімімен кездеседі. Қарағанды облысы Нұра ауданындағы Май ауы-лына 1991 жылы Шағаман батыр есімі қайтарылған. Совет үкіметі орнағанға дейін осы атпен аталған. Кейін больше-виктердің ұйғарымымен совхоз құрыл-ғанда 1 май атауы берілген екен. Бұл күн Төкен ағамыз үшін де, біз үшін де өте бақытты кезең болып, тарих қойнауына енді деуге болады.
Қарағандыдан оралған Төкен аға Шағаман батыр туралы деректерге сүйене отырып 2 жыл көлемінде про-фессорлармен, тарихтанушылармен бірге архивтерден алған деректерге сүйене отырып, Шағаман батыр орта жүзді азат ету кезінде қайтыс болғанын, сол өңірде жерленгенін дәлелдеді. Осы жағдайдан кейін 2005 жылы Төкен Ұзақов, Әлден Әбдірешов, Марат Қо-жамбаров, Оразбай Бекенов, Бөрібай Бекқожаев, Елубай Жанабеков бастаған 50-ге жуық батыр ұрпақтарымен бірге барып ас беріп, құран оқытып, батыр басына лайықты ескерткіш орнатып қайтқан болатын. Атамыздың зираты таудың жоғары жерінде орналасқан. Жан-жағындағы кішігірім төмпешіктер бұл жерде басқа да жауынгерлердің жерленгенін бай-қатқандай. Бір өкініштісі, олардың белгісіз болып, кейінгі ұрпақтарының аталарынан бейхабарлығы.
Араға 14 жыл салып, Елубай Джана-беков, Сағымбек Бекқожа бастаған ауылымыздағы батыр бабамыздың ұрпақтары 40 адам болып Шағаман батыр ауылына тағы жол тартты.
Жеті атасын білген ұл,
Жеті рудың қамын жер.
Өзін ғана білген ұл,
Құлағы мен жағын жер –
деген сөзді басшылыққа ала оты-рып, 2019 жылы атамыздың туғанына 315 жыл толу құрметіне орай, батыр бабамыздың басына барып, құран ба-ғыштауды өзіміздің парызымыз деп білдік.
Жергілікті ауыл тұрғындарымен қайта қауышып, дастархан басында кеңесу өте қызықты және мағыналы жағдайда өтті. Ауылға келген соң «Шағаман батыр» ұрпағының жетекшісі Елубай Джанабеков және Сағымбек Бекқожаның ұйымдастыруымен ау-данымыздағы ел ағалары мен ақсақал-дарынан бата алып, құран оқытылып, 1300 адамға ас беріліп, бәйге, көкпар және тағы басқа ұлттық ойындар өткізілді.
Зейнеткер Нұрлан Ердәулетұлы «EGEMEN QAZAQSTAN» газетінде жариялаған мақаласында батыр ту-ралы сөз қозғап, біраз мәліметпен бөлісті. Өзінің мақаласында Жоңғар қалмақтары қазақтан жаулап алған жерлерде коныстанып қалып отырған. Солар тұрған не өлген жерлер әлі күнге Тастақ, Қастек, Боралдай, Баянқол, Шамалған, Қаскелең атымен аталуда. Оларды басып алған жерден қуып шығу оңайға түскен жоқ. Тұтқындар ішіндегі қыздарға қазақ жігіттері үйленіп, қазақ-қалмақ құдандалы туыстық жолымен қатар өмір сүріп жатқан жерлер де болған. Сол қалмақтың бірі – Насыр-қалша. Ол қазіргі Шелек ауылы тұрған Қоянды деген жерде бекініс салып, сыртынан айналдыра терең ор қазып, оған су жіберіп, қорған жасаған. 6 мыңдай шерігі болған. Сол өңірдегі жергілікті қазақтардың албан, қаңлы, жаныс руларына Насырқалшаның тізесі әбден батады. Халықты сүліктей сорып, аяусыз қанап, салықтың түрін көбейтіп, малын, астығын күшпен тартып алып, ойына келгенін істеген. Көзіне көрінген жылқының тұлпарын, әйел біткеннің әдемісін тартып алып отырған. Қалмақтың қара бұжыры, қара күш иесі Насырқалшамен Шағаман Еламанұлы жекпе-жекке шығып, қазақ батыры бұжырдың басын кесіп алған. Жетекшісінен айырылған қалмақтар елден қашып, шығысқа кетуге мәжбүр болады. Шағаман батыр тұлғалы, ірі денелі, сөзге сараң, кеңпейіл болған. Кенже інісі Найманбайды жақсы көріп, бірге ертіп жүрген. Қалмақ батыры-ның басы салынған атдорбаны ауыл ақсақалдарының алдына әкеліп таста-ғанда үлкендер: «Айналайын, батыр Шағаман! Енді тілегінді айт» дегенде, Шағаман жақсы көретін інісі Найманбайға бата беруін сұрапты. Қазақ халқы бұрын батыры мен емшісін ханнан жоғары сыйлаған. Ауыл ақсақалдарынан ақ бата алған Найманбай ұрпағынан кейін атақты адамдар, бай, батыр да көп шыққан. Шағаман батыр жоңғар қалмақтарымен Орта жүз жерінде де соғыстарға қатысқан. Осы аймақта болған үлкен шайқаста батыр қаза болып, сүйегі сол өңірге жерленген екен. Қарағанды облысы Нұра ауда-нының тұрғыны қожа Исай Әкпар ақсақалдың Қарағанды облысы Нұра аудандық газетінде жарияланған 2020 жылы 1 ақпанда шыққан мақаласында Шағаман батыр туралы айтылған тарихи деректерге тоқталсақ, Шағаман ауылы кеңестік кезенде «1 май» атанған, ел тәуелсіздігінен кейін елді мекеннің атауы қайта жаңғырады деген болатын.
Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданындағы Май ауылына Шағаман батырдың атын беру туралы жиын өтіп, хаттама жазылып, құзырлы орын-дарға жіберілген болатын. Бұны ауыл тұрғындары да қызу қолдады. Май ауылының атауы батыр атамызға бері-ліп жатса нұр үстіне нұр болар еді.
Батыр бабамыздың білектің күші-мен, найзаның ұшымен қорғап қалған қасиетті, кең байтақ жер бізге, бүгінгі ұрпаққа мұра болып қалған басты игілік деп білуге міндеттіміз. Осы, қазақ батырларының қаны тамған киелі жеріміздің қойнауындағы бар байлығымыз тағы да осы батырла-рымыздың бізге аманат етіп тапсырған қазынасы. Батыр баба есімі ешқашан да ұмытылмайды.
Жоңғарлардың 1723 жылы ірі жең-ісінен кейін қазақ хандығының оңтүстік-шығыс өңірі жаудың игілігінде қалды. Есімі кейінгі ұрпаққа үлгі болар ержүрек сарбаздардың бірі – ұлы жүз Албан руынан шыққан Шағаман Еламанұлы. 1726-1727 жылдары Бұланты өзені бойында болған шайқастарға қатысқан. Жоңғарлар қазақты түпкілікті жеңу мақсатымен 1739-1741 жылдары Орта жүз қоныстарына қарсы жойқын жорық ұйымдастырған. Қазақтың қарсыласу күшінің неғұрлым шоғырланған жері орта жүз екенін біле отырып, сол қамалды бұзуды ойлаған. Бірақ мақсатына жете алмай кейін шегінуге мәжбүр болды. Ұлы жүзден шегінген қосындармен кіші жүзден көмекке келген қандас қазақ бауырлармен орта жүз қосындары 1745 жылдары Шортанды мен Түмен арасындағы, Аманқарағай мен Үшбұ-лақ жерін 1745 жылы жаздың бас кезінде басқыншылардан толық азат етті. Орта жүзде болған бір шайқаста Шағаман батыр ауыр жараланып, қазіргі Қарағанды облысы Нұра ауданындағы Нұра өзенінің оң жағында жерленген. Жерленген жері Шағаман мекені аталып кетті. Ресей империясының картасында: «Шағаман: кісі атымен аталған топоним. Уезд орталығынан 90 км. Ақмоладан Шағаман қыстау иесі – Жолдасбек Ерсары, су көзі – Нұра өзені» деп жазылған. Бұл деректер мұрағаттан алынған (МКЗП-Том 3 Акмолинский уезд час 1 СПБ 1907 жыл). Шағаман елді мекенінде Сыртамбек Бәжіұлының, Жанай Мүсірепұлының, Кұтжан Ашықпайұлының, Исабек Жауарұлынын ұрпақтары сол жерді, яғни, қыстауларға ие болған Құлымбет руының ұрпақтары. 1958 жылдары өз замандасым Ора Бикенұлы үлкен ата-сы Қожахмет бабасы Жарқынбектен естігені: «Шағаман – қазақ батыры, осы маңайда қазақ-қалмақ соғысы кезінде мерт болып, ауыр жарадан көз жұмғанын аталарымыз айтып отыратын» – деген.
Шағаман жерленген жерін 1987-1988 жылдары көрсеткен. Кеңес үкіметі орнаған жылдары 1935 жылдан 1945 жылға дейін Шағаман ауыл кеңесі аталған. 42 жылдан кейін автобус аял-дамасында Шағаман елді мекені деген жазулар пайда болды. 1986 жылы ұлттың рухани оянуы әсер етті ме, қазақ кұлдықта жүргенін түсіне бастады. Шағаман есімі әкеден балаға ауыса келе, батыр есімі ел есінде мәңгі қалды.
Райымберді – Төлеміс – Орынбай – Бәжі – Жарқынбек Бекен Шора. Шора ақсақал бабаларының аманатын орындап, жерленген жерін нақты көрсеткен. Ерлік – елге мұра, ұрпаққа ұран. Еліміздің ұлттық идеологиясына айналдыруға болатын керемет тарих. Қазақ халқы ел басына күн туғанда бірігіп, ел ішінен шыққан батырлар, қолбасшылар қиын кезеңде ел азаттығы үшін күрес ұйымдастыра білген.
Тарих тек қана өткеннен тұратынын ескерсек, онда қазақ халқының тарихын тану үшін, ұлттының этникалық тұтас-тығын білу үшін ру шежіресін терең зерттеп білмей, ой түйіндеу мүмкін емес. 1958 жылдан бері Шағаман тарихына қатысты талай қариялардан естіп-білгенімді және қаншама шежірелерді оқып, Шағаман қазақ батыры екеніне дәлелдер тауып, осы мақаланы 60 жылдан кейін жазып отырмын. Әзірше әрісі шежіре бойынша, берісі қазақ ұлтының төл тарихының шешімін күте-тін мәселелер шаш етектен. Менің ниетім осынау ой орамына тап болып, өзінің тарихы мен ата тегінің тарихымен табысқысы келген ағайынға жөн сілтеп жіберу.
Шағаман елінің құпиясы
Ресей империясының үстемдігі орнықпай тұрған кезде Шағаманға қара шекпенділер қаптап келіп, Нұра өңіріне қазақтың жерін, өзен-көлдерін иеленіп жатқан кезде Савельевка кеңестік кезең тұсында «1 май» ауылы аталды. Және де 1935 жылы Шаға-ман ауылдық кеңесі құрылып, оған Савельевка, Қызыл жұлдыз, Шойынкөл учаскесі қарады. 1952 жылы Шағаман ауылдық кеңесі таратылып, 1 май, Қызыл жұлдыз колхоздары Киевка ауылдық кеңесінің құрамына берілді.Шағаман елді мекенінің аталмағанына 39 жыл өткеннен кейін тәуелсіздік алған жылдары бұрынғы тарихи төл атымен Шағаман ауылы аталды. Аудан, ауылдардың автобус аялдамаларына қазақша сол ауылдардың төл қазақи аттарын Шағаман, Қарамойыл, Көбетей, Ахмет ауылдары деп жазып жүрген екен. Қаншама басшылардан сөгіс естісе де өзен, су аттарын жазуды тоқтатпаған, себебі ұлтыма, жұртыма қызмет еттім деп түсінген.
Нұра өңірінде бір тылсым күш, құдіреті бар жердің бірі – Шағаман елді мекені. Шағаман тауының күнбатыс етегіндегі мұсылман қорымдары болған екен,сол бейіттерде жанған шырақтарды көргендер бар екен.1958 жылы Шағаман тауының күнбатыс жағынан, яғни қорымдар тұсынан жол салу мекемесі карьер ашып, тауды қопара бастаған екен. Бірақ сол күнбатыс жақтағы жартасты бұза алмай, кісі өлімі болып, карьерді Шағаман тауының күншығыс жағына көшіріп, сол жағынан тас алына бастады. Сол жылдары жанатын шырақ сөнген, бірақ та бір тылсым күш аруақтардың мазасын алып, осы маңды қазып, бейберекет қылып, молалардың қасынан тас таситын жол салудан құтқарды.
Шырақ туралы ауданда тұратын және Байтуған мен 1 май ауданының ақсақалдарынан сұрағанда, ол жерде осы өңірдегі Мекке-Мәдинаға барған қажылар жерленген деседі. Және де 2002 жылы 10 шілде күні Мәкеш Төлеу-байқызы марқұмды жерлеу кезінде Жанболат пен Спандиярдың анасының қорымдағы теректердің үстінде «Алла» деген жазу пайда болған екен. Бұл жазуды бірінші көрген Мәйкен деген азаматша. Аппақ бұлтпен жазылған жазу Шағаман тауына қарай барып ыдырай бастаған. Алланың бар екенін танытатын, шүбәсіз айқын белгіге куә болдық. Адамның көзі қайда түспесін ұлы сананың бар екеніне дәлел табады, жанды және жансыз нәрселер табиғатта үйлесіммен жаратылған.Нұра өңірінде сол жылдары тауықтың жұмыртқасында, қозылардың бүйірінде «Алла» деген жазулар пайда болды.Кешегі құдайсыз қоғамнан коммунистік идеологиядан бас тартып, дін исламға бет бұра бастаған кезеңде бір Алладан келген ғажап белгі екені шынайы шындық. Шағаман тауының етегінде бейттердің үстінде «Алла» деген жазу-ды оқуыма менің арабша хат танып, парыз амалдарымды орындағандықтан деген сезім пайда болды. Осы күндері Жанболат бауырымыздың үйіндегі видеотаспада «Алла» деген жазуын түсіріп алған сәт сақтаулы. Ақыл-парасатпен санасына ой тастаған адам өзін құдіретті Алла Тағала жаратқанын аңғарады. Жаратқан Алланың белгілері шексіз. Осылайша Шағаман тауындағы сол мекеннің құдіретті,киелі жер екеніне тағыда куә болдық. Ислам дегеніміз–ғылымның бастау бұлағы. Сенім-білім болғанда ғана бекитін белгі. Ғылымсыз, ілімсіз адамда қандай сенім болсын?
Астанадан келіп, Шағаман тауында карьер ашып, құрылысқа және жол бойында ұсақталған тас дайындауға 10 адамнан жасақталған бір бригада және техникалар құрылған екен. Бірақ жұмыс жүрмей, біресе трактор сынып, біресе су жаңа транспортер ленталары үзіліпті. Осылайша молдаға барып кеңес алған екен. Сонда молда «Шағаман тауы – киелі жер, әуелі таудың етегіндегі қорымға барып аруақтарға дұға бағыш-тап, құран оқып,садаққа беріп, Аллаға сыйынып, иманмен еңбектеріңді бас-таңдар. Өзім барып, сіздермен бірге қол жайып, дұға қылып қайтамын» – деген екен. Жұмысшылар риза болып, ауданға келгенде мешітке бас сұғып, құран оқытып жүріпті. 1989 жылы автобус аялдамасына «Шағаман» деп жазып жүрген екен. Себебі арғы аталары-мыздың қай жылдары екені белгісіз «Шағаман» тауы деп бекер атамаған деседі, ешқандай қалмаққа жер есімін қазақ қоймайды. «Біздің тарих – бұл да бір қалың тарих, оқулығы жұп-жұқа, бірақ» деген екен Қадір Мырза Әли.Бірнеше ғасыр бойы өздері туралы өзгелердің жазғанынан біліп,өзін өзге-лердің көзімен таныған халықтың ба-сындағы қасіреті.
Шағаман ауылының тұрғыны, ар-ғын руының Құлымбет тармағынан тарайтын Шара Бекенова: «Біздің бала кездерімізде әкелеріміз оның ұлы жүздің үйсін руынан екенін айтып отыратын. Алматы облысындағы Шағаман батырдың ұрпақтары орта жүзде болған қалмақтармен шайқаста батырдың қаза болғанын біледі. Бірақ қай жерде жерленгені белгісіз еді. Міне, 1989 жылдары Киевкадан Астанаға дейін ауылдардың барлық автобус аялдамасына жер-су атауларын қазақ-ша жазғанымның арқасында Шаға-ман батырдың ұрпақтарына қай жерде жерленгені мәлім болды. Жырақта жатқан батыр бабасының басына белгі орнатты. Қазақ батыры қай өңірде болса да, ұлтымызға ортақ. Шағаман батырдың есімін неше ғасырдан бері ұмытпай қастерлеп, құрметтеп өткен неше ұрпақ бұл фәни дүниеден өтті. Сол бабалардың ерлігі мен бауыр-малдығы арқылы көшпелі қазақ ұрпақ-тан-ұрпаққа ауызша айтып, сақтап отырған. Шежіре тарихы Кеңес үкіметі кезіндегі мемлекеттік идеология бір-неше ұрпақ бойы халықтың діни түсі-ніктерін, көзқарастарын тұмшалап, санасын өз қалауынша өзгертіп жойып жіберді. Шариғатқа шалалық, исламға селқостық ұлтты рухани жағынан тоқырауға ұшырауына да белгілі бір дәрежеде себеп болғанын білеміз.Бірақ та Шағаман атты елді мекен табиғаттан тыс тылсым жайттарды, физиканың заңдарымен түсіндіруге келмейтін таң-ғажайып сырларды азды-көпті жария етті. Әлемнің түпкір-түпкірінен жеткен тылсым құбылыстарды жоққа шығару мүмкін емес. Таңғажайып сырлар әркім-нің басынан өткен болуы мүмкін».
Шағаман елді мекені ер есімі
1723 жылы «Ақтабан шұбырынды» деп аталатын қазақ еліне қалмақтардың жойқын шапқыншылығына ұшыраға-нына үш ғасыр, яғни, үш жүз жыл өткеніне орай орта жүз Нұра бойында қаза тапқан ұлы жүз Албан-Қызылбөрік руының сардары Шағаман батыр жер-ленген Сарыарқа Нұра бойындағы Шағаман деп аталатын елді мекенге келіп, құран оқытуға Шағаман батыр-дың және інісі Найманбайдың ұрпақ-тары келді. Аудан мешітінде құран ба-ғыштап, садақаларын берді.
Нұра өңірінің тарихын толықтырып ашатын беттері, құндылықтары әлі баршылық. Соның бірі – Шағаман елді мекенінің аталуы. Шу бойынан келген аталы Құлымбеттің, Қарауыл руын ығыстырып, олардың Көкшетауға көшіп кеткені туралы мұрағаттардан, сақталған құжаттардан белгілі. 1840 жылдары жүргізілген санақ және картаграфия жер, су, өзен, тау бұлақтарды түсіргенде «Шағаман» елді мекені кісінің есімі деп құжаттарда жазылған, бірақ еш жерде оның тайпасы, руы жазылмаған.Райымберді ұрпақтары қыстауларының иесінің руы және есімі жазылған.
Шағаман қыстау иесі: Жолдасбек Ерсарұлы руы Райымберді деп құ-жатта көрсетілген. «Шағаман кісі есімі деп жазылса, Көбетей кісі есімі емес тастардың жиындысы немесе дулыға деген сөз» деп мұрағатта анық жазылған. Тағы да айта кетсек, Шағаман елді мекенінің тарихына қызығушылықтың себебі былай болды. 1987 жылы күз айларында Шора құрдасым екеуіміз тауға шығып, сол жерде Шора Бекенұлы әкесінің айтуымен Шағаман батыр жерленген жерді көрсетті. Шораның әкесі Бекенге ұлы атасы Жарқынбек, оған әкесі Бәпи, оған Орынбай баласы аманат қылып кеткен Ұлжанды көзі ашық, ата тегін тарата білетін, қазақ халқының тарихын, данышпан атала-рынан естіген әңгімелерді жадына сақ-таған Шора замандасым дүниеден өтті.
1980 жылдан бері Нұра ауданында орналасқан «Тас жолдарын пайдалану және жөндеу 227-ші мекемесінде» жүргізуші болып жұмыс істегендіктен, елді мекендердің аттарын, ара қашықтық, шақырым белгілерн қою, Ивановка, Киевка, Черниговка, Ақмола облысының шекарасына дейін жолды жөндеу – біздің міндетіміз болды.1987 жылдан бастап Қарағанды – Целиноград–Ақмола бағытындағы ауылдардың автобус аялдамаларында бұрынғы қазақша атаулары Сыйық, Шағаман, Қарамойыл, Көбетей, Ахмет ауылы деген жазулар пайда болды. Мекеме басшыларына «Остановка Кирпичная», «Больничная», «Береговая» тағы да басқа есімдермен хабарлап жатады деп әуеліде басшыларды көндіріп едім. Менің негізгі мақсатым – елдің қазақша атауын ұмытпай, басқа ұлт өкілдеріне бұл қазақ жері екенін ұғындыру. 1954 жылы Шағаман елді мекені картадан өшірілген. 1987 жылы қайтадан ауыл атауы аялдамада пайда болды. Аялдамадағы ауылдың атауын көрсететін жазу Шағаман ұрпақтарымен қауышуға бірден бір себеп болғанына сенімдімін. Аялдамаға «Шағаман» деп жазғаным үшін «сокращение штатов» деген пәлеге ілініп, үш ай жұмыссыз жүрдім,сотқа беріп, қайта өз қызметіме кіріскен кездер де болған. Егемендік алған, яғни 1991 жылдан кейін Қарағанды облысы Нұра ауданында Шағаман деген елді мекеннің барын естіген қуанышты хабар бүкіл Жетісу бойына, Ұлы жүз Үйсіннен тараған Албан-Қызылбөрік еліне жетті. 2005 жылы Шағаман Еламанұлынан тараған ұрпақтар Шағаман ауылына келіп, бабаларының басына үлкен тастан биік-тігі 5 метр ескерткіш құлпытас орнатты.
Ел басына күн туғанда Алаштың баласы осылай тізе қоспаса мына қазақтың қазір ие болып отырған өлке ұрпаққа мұра болып қалар ма еді? Бабалардың ірілігі, намысшылдығы, бауырмалдылығы бүгінгі ұрпаққа үлгі болуы тиіс. Ел қорғау жолында туған жерден шалғай барып, мәңгілік қонысын тапқан баба басына 2019 жылы шілденің 14 күні Жетісудан баба ұрпақтары келіп, бата қылып, Шағаман ауылының тұрғындарымен қауышып, батырды еске алып қайтты. Шағаман батырдың аталарының қыстаулары Алматы Об-лысы Шелек өзенінің жоғары ағысы, Далашық,Биесимас, Айдасу, Қараарша, Қызылмойнақ деген жерлерін қоныс еткен. Бұл жерлер Албан тайпасының Қызылбөрік руының иелігінде болған.Ер Шағаман батырдың тұлғалық руын білу үшін алдымен батыр өмір сүрген заманды,қазақ жерінде болған тарихи жағдайларға қанық болуымыз керек. Бұл заман халқымыз үшін елдіктен айырылу, мемлекеттіліктің құлдырау, орыс патшасының отаршылдық саяса-тының күнен-күнге өрлеу үстінде бол-ғанын, көрші екі мемлекеттің қазақ халқымен жоңғар қалмақтарының біріне-бірін айдап салып, қазақтың мемлекет нышанын да қалдырмау үшін жасалған қиын кезең еді.
2023 жылы 16 шілдеде «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» қасіретті оқиғасының 300 жылдығына орай Шағаман бабаларының жатқан жеріне келген Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданының Шелек аулының тұрғыны, батыр ұрпағы Елубай Байқалықұлы есімін ғасырдан ғасырға жетізген Тоқа, Құлымбет ата-бабаларына жүрек-жарды рахметін жеткіздім. Тарих қат-парының қойнауынан жадына сақ-тап, бабалар аманатын орындаған ақсақалдың есімі Жетісу өлкесіне белгілі болатын. Шағаман ауылында құдайы дастархан басында қонақтарға Шағаман елді мекенінің тарихынан біраз мағұлмат айтылды. Жылдар өте келе аялдамаға жазылған есім қыр үстіне шығып, құлпытас ескерткішке айналғаны – өмірімнің қуанышты күн-дері әрі мақсатым.
Шағаман ұрпақтары Жіңішке, Табан, Сарытау, Асы жайлауы, Қарабұлақ, Саты, Құрметіні мекендеген. 2023 жылы шілде айында Елубай Байқалықұлы бастаған Шағаман батыр ұрпақтары Қарағанды облысы Нұра ауданы Шағаман ауылына барып, Шағаман атаның басына құран оқытқызып, құдайы тамақ тарқатып қайтты. «Шағаман батыр – құрыштан құйғандай мығым денелі, қараторы, көз жанары өткір, қыр мұрынды, ерекше ширақ қимылды, өте жылдам кісі болған деседі. Шауып бара жатқан атқа қатарлай жүгіріп, қарғып мінеді екен. Қос қолдап, қос қылышпен жауын кезек-кезек тураған» – дегенді Төлеу ақсақал айтатын. Арасында мынадай өлең жолдарынан шабыттанатын:
Арғымақпен жарысқан,
Жалына қол сап жабысқан.
Жауыменен алысқан,
Ер Шағаман арыстан.
Жауы қашып, шулаған,
Оңды-солды тураған.
– Алла! – деп ұран сап,
Қылышы қында тұрмаған.
Қазақ халқы жоңғармен және қы-таймен соғысты. Басқа жаумен де жан беріп, жан алысты. Отанымызды жау басқыншыларынан сақтап қалған бабаларымызға айтар алғысымыз шексіз. Олардың өшпес ерлігіне бас иіп, тағзым етеміз!
Елубай ДЖАНАБЕКОВ,
Сағымбек БЕКҚОЖА.
Соңғы жаңалықтар
«ТАЗА ҚАЗАҚСТАН»: ШАРАДАН АУДАН…
Қалпына келтіру жұмыстарын өзім…
Жазушы мерейтойына арналды
«ДАНЬ ТРАДИЦИЯМ И ВОСПИТАНИЕ…
С Днем Единства народа Казахстана
Ел бірлігі – ел теңдігі
Савелий КАРАСАВИДИ, председатель…
Мызғымас бірлік – алынбас қамал
НЕДЕЛЬНЫЙ МАРШ ЧИСТОТЫ
